FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Biała (woj. zachodniopomorskie)

Biała (niem. Groß Wittfelde) to wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie szczecineckim, w gminie Biały Bór, przy drodze krajowej nr 20 Stargard Szczeciński - Szczecinek - Gdynia.

Wieś została założona w czasie krzyżackiej akcji osadniczej w 1380 roku na południowym zachodnie komturstwa i podlegała początkowo włodarzowi, a później wójtowi w Białym Borze. Po pokoju toruńskim w 1466 roku należała do Polski, do Prus Królewskich powiatu człuchowskiego. Była wsią królewską, podległą staroście z Białego Boru. W 1551 roku była lennem starosty Feliksa Konarskiego, następnie jego żony Barbary Żelisławskiej. Jej syn Michał Konarski otrzymał w dożywotnie lenno Białą wraz z całym starostwem Biały Bór za zasługi wojenne w 1585 roku. W 1623 roku Biała została oddana w lenno staroście Andrzejowi Łaszewskiemu, w połowie XVII wieku Andrzejowi St. Sapiesze, następnie Michałowi Karolowi Radziwiłłowi. Kolejny starosta Mikołaj Trzebuchowski za zezwoleniem króla odstąpił starostwo wraz z podlegającymi mu wsiami w 1654 roku Wejherom. 29 marca 1768 roku Stanisław August Poniatowski kazał przekazać starostwo Henrykowi Goltzowi. W II połowie XVI wieku do wsi należały 32 włóki,; był folwark, na którym uprawiano zboża i rośliny strączkowe, istniała karczma. Mieszkało w niej 14 gburów i sołtys. Zniszczona i splądrowana w czasie wojny trzydziestoletniej i w ciągu I połowy XVIII wieku. Po I rozbiorze Polski przynależała do Prus.

Cmentarz.
Cmentarz komunalny wraz ze starą częścią niemieckich grobów i pomnikiem żołnierzy poległych w I wojnie światowej znajduje się zaraz przy wjeździe do miejscowości od strony Gdyni, po lewej stronie drogi krajowej nr 20.
W nowszej części znajduje się cmentarz współczesny, na którym chowani są mieszkańcy wsi. Starsza ewangelicka część nekropolii znajduje się bardziej w tylnej części. Jest doskonale widoczna, gdyż teren jest w miarę zadbany, a trawa krótko skoszona, dzięki czemu z odnalezieniem poszczególnych mogił nie będziemy mieć większych problemów. 
Ciężko dziś swierdzić jak duży był obszar ewangelickiego cmentarza, gdyż o ile od strony ulicy jest on ogrodzony, o tyle głębiej, w części, gdzie znajdują się żeliwne krzyże i teren jest trudny do ekploracji (wysokie krzaki i chaszcze) i brak jest ogrodzenia. Można jednak przypuszczać, że był sporych rozmiarów. 
Nagrobki zachowały się w ,,znośnym stanie''. Nie są one drastycznie zniszczone, a ich taki, a nie inny stan jest spowodowany ogólnym ich zaniedbaniem i po prostu nadgryzieniem zębem czasu. Udało nam się odnaleźć tylko jedną tablicę przytwierdzoną do przewróconego krzyża. Była ona jednak uszkodzona i brakowało jej dolnej części. 
Zachowało się dość dużo żeliwnych krzyży, które znajdują się w tylnej części nekropolii. Niestety do wielu z nich nie udało nam się dotrzeć z uwagi na wysokie krzaki. Kilka z żeliwnych krzyży zostało ułamanych i pozostały po nich jedynie podstawy, jednak do dziś znajduje się ich pokaźna ilość. 
Zaraz od strony drogi (frontem do niej) stoi niewielki kamienny pomnik z imienną tablicą żołnierzy pochodzących z Białej poległych w czasie I wojny światowej. Pomnik został odnowiony dzięki mieszkańcom wsi.
Źródło:
1. miastoigminabialybor.portal.esp.parseta.pl
2. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Białej /2017 rok/.