Borzyszkowy (woj.pomorskie) - cmentarz przykościelny
Borzyszkowy są starym siedliskiem kaszubskiej szlachty zagrodowej, swoje korzenie ma tu ród Borzyszkowskich. To wieś królewska starostwa człuchowskiego w województwie pomorskim w drugiej połowie XVI wieku.
Należy przypuszczać, że miejscowość tą wzmiankuje się już w roku 1352 za sprawą parafii borzyszkowskiej, której istnienie potwierdza dokument erygujący sąsiednią wieś Ostrowite z 1366 roku. Pierwszy pobieżny opis kościoła pochodzi dopiero z akt wizytacyjnych z 1653 roku.
W dniu 17 maja 1721 roku, miał miejsce wielki pożar w wyniku którego spaliła się niemalże cała wioska.
Do 1919 roku miejscowość nosiła oficjalną niemiecką nazwę administracyjną Borczyskowo. Od zakończenia I wojny światowej ponownie należy do Polski. W okresie 20-lecia międzywojennego należała do ówczesnego powiatu chojnickiego.
Podczas okupacji nazistowscy propagandyści niemieccy (w ramach szerokiej akcji odkaszubiania i odpolszczania nazw niemieckiego lebensraumu) zweryfikowali nazwę jako zbyt kaszubską lub nawet polską i przemianowali ją na nowo wymyśloną i bardziej niemiecką - Bergfried.
W okresie międzywojennym stacjonował w miejscowości komisariat Straży Granicznej.
W okresie międzywojennym stacjonował w miejscowości komisariat Straży Granicznej.
Cmentarz.
Jeżeli chcecie zobaczyć miejscowy cmentarz, należy kierować się w stronę kościoła parafialnego pw. św. Marcina z Tours.
Informacje podają, że cmentarz ten jest bardzo stary i pochodzi jeszcze z czasów średniowiecza. Spacerując między współczesnymi nagrobkami, natrafimy również na stare mogiły pochodzące z czasów międzywojnia.
Starsze nagrobki - jeszcze z początków XX wieku znajdowały się jeszcze do niedawna również na cmentarzu. Kiedy jednak w 2016 roku odwiedziliśmy tę nekropolię, okazało się, że te najstarsze mogiły usunięto, a żeliwne krzyże wraz z pozostałościami innych nagrobków zostały umieszczone ,,na tyłach'' kościoła w formie lapidarium (dokładnie kierując się w stronę Jeziora Borzyszkowskiego). Kiedy utworzono lapidarium, tego się nie dowiedzieliśmy. Na zachowanych żeliwnych krzyżach odnajdziemy polskie nazwiska:
Tu spoczywa
ś.p. Josefina v. Płuto Prądzinska
ś. Kiedrowić urodz. v. Kiedrowska
*3. Maja 1840. †24. Marza 1903 roku.
lub
Tu spoczywa
ś.p. Mikolaj Chamier Gliszczÿnski
Obÿwatel z Gliśna. Umarł w 84 tÿm roku życia
d.2. maja 1886. Wiecznÿ odpoczÿnek.
Na cmentarzu odnajdziemy również nagrobek żołnierza poległego w I wojnie światowej:
Tu spoczywa w Bogu
ś.p.
Leokadia Lubińska
*30.3.1903 †31.8.1921.
Lucjan Lubiński
*10.9.1899. poległ 14.10.1918.
Ave Maria!
Został tu również pochowany komendant Gryfa Pomorskiego Józef Gierszewski (1900-1943).
Józef Gierszewski (1900-1943)
Był synem Leona Gierszewskiego, rolnika i Ewy z domu Pruskiej. Uczył się w szkole ludowej w Prądzonie. 12 września 1918 został wcielony do armii niemieckiej, w której służył w 61. zapasowym pułku piechoty w Świeciu nad Wisłą, a następnie w załodze twierdzy Grudziądz. Miał być wysłany na front zachodni do Francji, ale z powodu zawieszenia broni nie zdążył wziąć udziału w walkach. 15 lutego 1920 wstąpił jako ochotnik do odrodzonego Wojska Polskiego i otrzymał przydział do 2. baterii 16. Pułku Artylerii Ciężkiej w Toruniu. Po ukończeniu kursu łączności telefonicznej trafił do 2. baterii 16. Pułku Artylerii Polowej w Toruniu. Brał udział ze swoim pułkiem w wojnie polsko-bolszewickiej od 7 czerwca 1920 do 1 lutego 1921 jako kanonier-telefonista. Walczył m.in. pod Mławą, Działdowem, Brodnicą, Motorytą, Dywinem i nad Kanałem Ogińskiego. W okresie od lutego do czerwca 1921 uczestniczył w kursie oświatowym przy Dowództwie Okręgu Generalnego Pomorze, po zakończeniu którego wrócił do 16. pap na stanowisko podoficera oświatowego. 19 grudnia 1921 został przeniesiony do rezerwy w stopniu kaprala. W 1922 ukończył kurs nauczycieli pomocniczych szkół powszechnych w Brusach. Rozpoczął pracę pedagogiczną w szkole w miejscowości Wojsk. 26 maja 1925 zdał maturę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Kościerzynie. Następnie kontynuował karierę nauczycielską, pracując w szkołach w Przymuszewie, Czarnowie i Brusach. Od 1 lutego do 24 sierpnia 1929 przeszedł skrócony kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w stopniu plutonowego rezerwy i otrzymał przydział mobilizacyjny do 65. Pułku Piechoty. Wkrótce ukończył państwowy wyższy kurs nauczycielski w Krakowie, po którym podjął pracę w szkole w Kowalewie Pomorskim. 9 grudnia 1930 otrzymał awans do stopnia podporucznika rezerwy. Prowadził szeroką działalność społeczną, będąc członkiem m.in. Związku Strzeleckiego, Związku Powstańców i Wojaków, Przysposobienia Wojskowego. Pełnił także funkcję prezesa Bezpartyjego Bloku Współpracy z Rządem w Kowalewie Pomorskim. W 1936 napisał książkę pt. Historia miasta Kowalewa w zarysie. Wkrótce awansował do stopnia porucznika. W tym czasie został kierownikiem Szkoły Powszechnej nr 2 w Chełmży. Na początku 1939 przeszedł kurs dywersji pozafrontowej. 30 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany najprawdopodobniej do 4. Batalionu Zapasowego 65. pp w ramach 16. Dywizji Piechoty. Brał udział w wojnie obronnej w 1939. 25 września dostał się do niewoli niemieckiej koło Rawy Ruskiej, ale zdołał uciec z transportu jenieckiego. Pod koniec października powrócił na Pomorze. Prawdopodobnie próbował odtworzyć siatkę dywersji pozafrontowej. Jednakże wobec perspektywy długotrwałej okupacji postanowił zorganizować w Borach Tucholskich grupę konspiracyjną pod nazwą Wolność. Na pocz. 1942 r. włączył ją w skład TOW "Gryf Pomorski". Na wniosek I prezesa Rady Naczelnej ppłk. rez. księdza Józefa Wryczy ps. "Rawycz" od lipca 1942 objął funkcję komendanta naczelnego organizacji. Dzięki zdolnościom organizacyjnym oraz przygotowaniu wojskowemu i dywersyjnemu w krótkim czasie doprowadził do silnego wzmocnienia pionu wojskowego TOW "Gryf Pomorski", a także rozszerzenia jego wpływów. Opowiadał się zdecydowanie za scaleniem z Armią Krajową, co doprowadziło do sporu z faktycznym przywódcą organizacji Józefem Dambkiem, który był z kolei zwolennikiem zachowania samodzielności. Konflikt zaogniły oskarżenia pod adresem J. Dambka m.in. o niewłaściwy system dowodzenia oraz stosowanie złych metod konspiracyjnych (przechowywanie spisów wszystkich członków organizacji). W odwecie J. Dambek oskarżył go o niemoralny tryb życia, defraudację 3 tys. marek i rzekomą zdradę na rzecz Niemców. Konflikt doprowadził do znacznego sparaliżowania działalności centrali TOW "Gryf Pomorski". Ostatecznie 17 lutego 1943 por. J. Gierszewski został pozbawiony funkcji komendanta naczelnego przez J. Dambka i jego zwolenników. Pomimo tego usiłował nadal dowodzić organizacją, nadal prowadząc rozmowy scaleniowe z AK. W rezultacie został między 19 i 24 czerwca 1943 skrytobójczo zamordowany w schronie leśnym pod Kaliszem Kaszubskim. 19 marca 1960 miała miejsce ekshumacja jego zwłok i zostały one uroczyście pochowane w Borzyszkowych.
Tablice upamiętniające Józefa Gierszewskiego znajdują w szkołach w Borzyszkowych i Chełmży.
Tablice upamiętniające Józefa Gierszewskiego znajdują w szkołach w Borzyszkowych i Chełmży.
Źródło:
1. http://pomorskie.travel
2. https://pl.wikipedia.org
3. http://www.cro.pl
4. http://www.parafia-borzyszkowy.pl
5. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu miejscowego cmentarza w Borzyszkowach /2016 rok/.