Bukowina (woj.pomorskie) - cmentarz przykościelny
Pojezierza Kaszubskiego i Kaszubskiego Parku Krajobrazowego w województwie pomorskim, w powiecie lęborskim, w gminie Cewice.
Na obszarze sołectwa położone jest również częściowo jezioro Kamienieckie.
Bukowina była bardzo starym majątkiem położonym w południowej części powiatu, bezpośrednio przy polsko-niemieckiej granicy. Od dawnych czasów miejscowość ta była samodzielną parafią. W archiwach znajdują się przesłanki, że założył ją zakon norbertański z klasztoru w Żukowie koło Gdańska.
We wsi znajduje się pochodzący z XVIII wieku (1728r.) kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Kościół stoi na niewielkim wzniesieniu, w otoczeniu starych dębów i buków. Jest to budynek orientowany, o konstrukcji ryglowej. Wieża oraz zachodnia ściana świątyni obłożone zostały okładziną z desek.
Wewnątrz kościółka znajdują się wapienne płyty nagrobne, na których widnieje herb rodu von Weiher (byli właścicielami wsi):
Georg v. Weiher
†1739
†1739
oraz
Ernst v. Weiher
†1743
Ernst v. Weiher
†1743
Niestety sfotografowanie ich nie było możliwe podczas naszej eksploracji terenu z uwagi na to, iż kościół był zamknięty.
Dodatkowymi ciekawymi elementami w bukowińskim kościele są znajdujący się w ołtarzu XVIII-wieczny obraz olejny przedstawiający scenę ukrzyżowania Chrystusa, a także dwa świeczniki 1795 roku.
Pierwszą znaną rodziną właścicieli z XVII wieku była rodzina von Grelle, a następnie von Pirch. Potem aż do XVIII wieku osiedli tu von Weiherowie. Po nich właściciele tego majątku często się zmieniali.
Po I wojnie światowej 700 ha gruntu sprzedano uciekinierom z byłych Prus Zachodnich. Następnie 124 ha sprzedał Otto Siebenbürger w 1934 roku do podziału dla osadników. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku właścicielami reszty majątku było rodzeństwo Prey, które wydzierżawiło ziemię Wehrmachtowi.
W 1940 roku majątek bukowiński nabył niejaki pan Lenz pochodzący z Meklemburgii.
Cmentarz.
Przy świątyni znajdował się niegdyś cmentarz ewangelicki. Został on niemalże doszczętnie zniszczony. Obecnie na jego terenie za kościółkiem znajduje się małe lapidarium, na które składa się kilka żeliwnych i betonowych krzyży. Daty na większości krzyżach wskazują na funkcjonowanie nekropolii w początkach XX wieku.
Weszliśmy w posiadanie starego zdjęcia, na którym widoczny jest nieco ów przykościelny cmentarz. Widać również, że otaczał go (jak i cały teren przykościelny) kamienny murek.
Obok kościoła znajduje się też kamienny obelisk upamiętniający nazwiska mieszkańców poległych podczas I wojny światowej.
Pomnik w kształcie granitowej płyty ustawiony jest na trzystopniowej podstawie z kamiennych kostek. Płyta ozdobiona zaś w górnej części wizerunkiem Krzyża Żelaznego.
Dziś na kamieniu ciężko dostrzec jakichkolwiek napisy, a już z pewnością nie można ich stuprocentowo zrekonstruować.
Odczytu dokonano na podstawie zdjęcia i analizy bardzo mało czytelnego obecnie tekstu na pomniku - niegdyś litery pokrywała czarna farba, która ułatwiła rekonstrukcję inskrypcji - obecnie nie ma już po niej śladu. Widoczne są za to ślady celowego zacierania napisu.
Inskrypcja na kamieniu brzmiała:
Pierwszą znaną rodziną właścicieli z XVII wieku była rodzina von Grelle, a następnie von Pirch. Potem aż do XVIII wieku osiedli tu von Weiherowie. Po nich właściciele tego majątku często się zmieniali.
Po I wojnie światowej 700 ha gruntu sprzedano uciekinierom z byłych Prus Zachodnich. Następnie 124 ha sprzedał Otto Siebenbürger w 1934 roku do podziału dla osadników. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku właścicielami reszty majątku było rodzeństwo Prey, które wydzierżawiło ziemię Wehrmachtowi.
W 1940 roku majątek bukowiński nabył niejaki pan Lenz pochodzący z Meklemburgii.
Cmentarz.
Przy świątyni znajdował się niegdyś cmentarz ewangelicki. Został on niemalże doszczętnie zniszczony. Obecnie na jego terenie za kościółkiem znajduje się małe lapidarium, na które składa się kilka żeliwnych i betonowych krzyży. Daty na większości krzyżach wskazują na funkcjonowanie nekropolii w początkach XX wieku.
Weszliśmy w posiadanie starego zdjęcia, na którym widoczny jest nieco ów przykościelny cmentarz. Widać również, że otaczał go (jak i cały teren przykościelny) kamienny murek.
Obok kościoła znajduje się też kamienny obelisk upamiętniający nazwiska mieszkańców poległych podczas I wojny światowej.
Pomnik w kształcie granitowej płyty ustawiony jest na trzystopniowej podstawie z kamiennych kostek. Płyta ozdobiona zaś w górnej części wizerunkiem Krzyża Żelaznego.
Dziś na kamieniu ciężko dostrzec jakichkolwiek napisy, a już z pewnością nie można ich stuprocentowo zrekonstruować.
Odczytu dokonano na podstawie zdjęcia i analizy bardzo mało czytelnego obecnie tekstu na pomniku - niegdyś litery pokrywała czarna farba, która ułatwiła rekonstrukcję inskrypcji - obecnie nie ma już po niej śladu. Widoczne są za to ślady celowego zacierania napisu.
Inskrypcja na kamieniu brzmiała:
Für Deutschlands Grosse
starben den Heldentod
Max Pett 21.11.14
Paul Pett 4.12.14
Eduard Bück 28.12.14
Herm[ann] Schmidtke 16.9.15
Paul Kresin 13.11.15
Reinhold Pett 28.4.16
Wilhelm So...er 16.4.17
Ernst Pölke 1.6.17
Otto Schmidtke 2.5.17
Karl Pett 10.12.17
Paul Bück 8.4.18
Oskar Pinske 1.6.18
Paul Schmidtke 25.5.18
Karl Schalk 22.9.19
Treue den Treuen
starben den Heldentod
Max Pett 21.11.14
Paul Pett 4.12.14
Eduard Bück 28.12.14
Herm[ann] Schmidtke 16.9.15
Paul Kresin 13.11.15
Reinhold Pett 28.4.16
Wilhelm So...er 16.4.17
Ernst Pölke 1.6.17
Otto Schmidtke 2.5.17
Karl Pett 10.12.17
Paul Bück 8.4.18
Oskar Pinske 1.6.18
Paul Schmidtke 25.5.18
Karl Schalk 22.9.19
Treue den Treuen
Nie jest wiadomo, co stało się z całą resztą nagrobków? Czy zostały zdegradowane wraz z całym terenem? Czy zostały przeniesione na inny cmentarz? Tego nie udało nam się ustalić, ale w okolicach Bukowiny jeszcze się pokręcimy.
Kościół parafialny w Bukowinie. Na terenie przykościelnym wyraźnie widoczna nekropolia.
(źródło: FotoExploracje Lębork)
Źródło:
1.U. Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010
2. H. Lemcke, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Pommern.T.3,Bd. 2, H. 5, Die Kreise Bütow und Lauenburg, Stettin 1911
1.U. Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010
2. H. Lemcke, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Pommern.T.3,Bd. 2, H. 5, Die Kreise Bütow und Lauenburg, Stettin 1911
3. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu przykościelnego dawnego ewangelickiego cmentarza w Bukowinie /2014 rok/.
Konsultacja:
Warcisław Machura
Konsultacja:
Warcisław Machura