FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Charbrowo (woj.pomorskie)

Charbrowo (niem. Charbrow) to wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie lęborskim, w gminie Wicko.
Według etymologów jest to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Charbry, Chrobry.
Charbrowo jest starą osadą kaszubską, którą książę Mestwin II przekazał w 1286 roku biskupom kujawskim. W 1564 roku przeszła w ręce Wejherów oraz Krokowskich. Krokowskim przypisuje się odbudowę kościoła, którą ukończono w 1669 roku. W tym czasie Charbrowo należało już do Somnitzów.
W 1660 roku bracia Gniewomir i Marcin Krokowscy sprzedają Wawrzyńcowi i Krzysztofowi von Somnitz wieś, która pozostanie w ich dobytku do roku 1945. Somnitzowie piastujący w XVII i XVIII wieku najważniejsze urzędy w powiecie lęborskim związali się z Charbrowem na stałe.
Ostatni von Somnitz opuścił wieś w 1945 roku tuż przed wkroczeniem na te ziemie Armii Czerwonej. Mówi się, że udało mu się ukryć wówczas zbiory ze swej potężnej biblioteki, której nie odnaleziono do dziś.

Miejscem grzebalnym członków rodziny von Somnitz z Charbrowa była krypta ulokowana pod prezbiterium kościoła, która być może, podobnie jak prezbiterium, jest pozostałością starszej budowli. Właśnie z trumien, które znajdowały się w tym grobowcu, zdjęto kartusze. Było to związane z jego porządkowaniem i zamknięciem powodowanym brakiem miejsca na dalsze pochówki. Zbiegło się w czasie z pochodzącym z początku XIX w. zakazem chowania zmarłych w kościołach. W charbrowskim parku powstała wówczas kaplica grobowa z I połowy XIX wieku - neoklasycystyczne mauzoleum von Somnitzów. Znajdowało sie tam 13 trumien z okuciami. Najstarsza pochodziła z roku 1767. W późniejszych latach wnętrze mauzoleum zostało sprofanowane: trumny rozbito, a kości porozrzucano dookoła terenu.
Po raz trzeci szczątki rodu von Somnitz zostały pochowane w innym miejscu. Spoczęły w rodzinnym grobowcu wykonanym w 1900 r., znajdującym się niegdyś na charbrowskim cmentarzu, który został zniszczony po 1945 roku. Czwartym i ostatnim miescem pochówkudawnych właścicieli wsi był grób ulokowany na tym samym cmentarzu. W 1990 r. złożono w nim szczątki ze splądrowanego mauzoleum.

Cmentarz.
Cmentarz ewangelicki znajdował się przy kościele, gdzie obecnie znajduje się współczesna nekropolia. Dziś przechadzając się wzdłuż rzędów mogił, nie natrafimy na wiele pozostałości dawnych nagrobków. Dosłownie na palcach jednej ręki można policzyć stare miejsca pochówku dawnych mieszkańców Charbrowa. Teren starej części cmentarza został zniwelowana w latach 70-tych XX wieku, a po drugiej stronie cmentarza znajduje się zmłodsza część ze współczesnymi grobami.
W ,,części starej'' w oczy rzuca się przede wszystkim dobrze zachowany pomnik żołnierzy z I wojny światowej wykonany z betonu wspartego na kamiennej podstawie. Monument swoim kształtem zbliżony jest do prostopadłościanu  zwieńczony szerszą bryłą o łukowatym sklepieniu. Na przedniej i bocznych ścianach wklęsłoryte napisy pociągnięte czarną farbą. Na przedniej ścianie element ozdobny - krzyż łaciński oraz hełm żołnierski ozdobiony liśćmi jemioły, na ścianach bocznych - Krzyże Żelazne.

Wznowiona wersja ''Heimatbuch Kreis Lauenburg/Pommern'' z 1963 roku publikuje następującą listę poległych w I wojnie światowej z powiatu lęborskiego:

UNSERN
IM WELTKRIEGE
GEFALLENEN
BRUDERN
1914- 1918

Po prawej stronie pomnika (na ścianie południowej):

H[ermann] Donisch
O[tto] Dieball
F[riedrich] Zieske
F[erdinand] Blank
H. Frobel
W[illy] Weichbrodt
K[arl] Dzur
Otto Much Off[izier] St[ellvertretend]
M[ax] Lemke
O[tto] Jannusch
H[ermann] Schadowske
Ed[uard] Piotraschke

Po lewej stronie pomnika (na ścianie północnej):

K[arl] Drawz
W[ilhelm] Gnadt
H[ermann] Gomoll
Ed[uard] Biedermann
Otto Piotraschke
Hermann Grimm Serg[eant]
K[arl] Loose
E[mil] Noffz
A[lbert] Pahnke
A[ugust] Krawetzke
O. Kossel (nie odnotowany w ''Heimatbuch'')
M. Pahnke (nie odnotowany w ''Heimatbuch'')
N. Netzel (nie odnotowany w ''Heimatbuch'')

We wspomnianej publikacji dodatkowo natrafimy na nazwiska, których nie ma na pomniku:

Paul Bogda
Max Pieper
Otto Steinhardt

Obok pomnika natrafimy na duży kamień z przytwierdzoną żeliwną tabliczką, na której odczytamy:

Hier ruht
unser liebe Mütterlein
von schwerer Arbeit aus

Niedaleko dwa nagrobki w tym jeden ze szczątkami von Somnitz.

(inskrypcja nieczytelna)
Frieda Wolff
geb Gongoll

*6.X.1903(?) †4.XII.1929(?)
In Charbrow (nieczytelne)
an den Bauern
Max Gongoll
*1897 †1936
In Charbrow


Na drugin nagrobku napis:

Familiengrab
von Somnitz
1990
überführung
aus dem
Mausoleum

Zaraz po prawej stronie przy kościele po roku 1945 powstał ołtarz na świeżym powietrzu. Po jego obu stronach znajdują się dwa kamienne filary w kształcie piramidy. Na obu znajdują sie mocno wytarte napisy.
Kamień po stronie północnej nosi inskrypcję:

Gustav Zimdars, Rittergutsbesitzer, geb.11.Februar 1836, gest.23.Juni 1861
(Gustav Zimdars, właściciel majątku rycerskiego, ur. 11 lutego 1836 r., zm. 23 czerwca 1861r.)

Kamień po stronie południowej zawiera napis:

Eduard Zimdars, Rittergutsbesitzer, geb.15.August 1837, gest.3.Juni 1867
(Eduard Zimdars, właściciel majątku rycerskiego, ur. 15 sierpnia 1837 r., zm. 3 czerwca 1867 r.)

Za stołem ołtarza stoi krzyż, widnieje na nim napis:

Ist unsere Zeit kommen, so wollen wir ritterlich leiden, um unserer Brüder willen. - Maccabäer 9, III
(Skoro przyszedł na to czas, powinniśmy więc cierpieć po rycersku, za wolą naszych braci - Księga Machabejska 9,3)

Na cokole krzyża można odczytać:

Wolfgang von Gruben, Leutnant im 1. Garde-Ulanen-Regiment, geb.Am 28.August 1897, gefallen vor Helsingfors am 12.April 1919
(Wolfgang von Gruben, podporucznik 1.Gardy Regimentu Ułanów, ur. 28 sierpnia 1897 r., poległ pod Helsingfors 12 kwietnia 1919 r.)
*Helsingfors to dawna nazwa Helsinek

 Krzyż kamienny został na cmentarz przeniesiony z cmentarza w Maszewku/Komaszewie w latach 90-tych XX wieku.
Zachowało się dekoracyjne ogrodzenie żeliwne od strony drogi głównej wzdłuż terenu współczesnego cmentarza. 
Źródło:
1. F. Mamuszka, J. Stankiewicz, Poznajmy i chrońmy zabytki naszego powiatu. Lębork i powiat lęborski.
2. III Konferencja Słowińska, Biuletyn Historyczny LBH 1997, nr 5
3. Dorow Urlich;, Zapomniana przezłość. Upadek pomorskich majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego; Pruszcz Gdański 2012
4. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Charbrowie /2014 rok/.
Konsultacja:
Warcisław Machura