FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Grudziądz (woj. kujawsko-pomorskie)

Grudziądz (niem. Graudenz) – miasto na prawach powiatu w województwie kujawsko-pomorskim położone na prawym brzegu Wisły.
Najstarsze ślady bytności człowieka na tym terenie sięgają okresu późnego paleolitu, ok. 8000 lat p.n.e. 

Miasto zostało lokowane w roku 1291 na prawie chełmińskim. W dawnych tekstach występuje pod różnymi określeniami: Grudenc, Grudencz, Grawdencz, Graudentum, Grudentz, Grudenz, Graudenz. Badacze od wielu lat spierają się o etymologiczne znaczenie nazwy. Część z nich wskazuje, iż nazwa pochodzi od wyrazu gród, inni twierdzą, że od grudzistej ziemi, bogato występującej na tym terenie. Jeszcze inni uważają, iż jest ona pochodzenia pruskiego, co związane było z przenikaniem na linię Wisły żywiołu pruskiego.
Cmentarz.
Na terenie Grudziądza zlokalizowano kilka cmentarzy ewangelickich, z których większość już nie istnieje. Najbardziej znanym jest cmentarz ewangelicki przy ulicy Cmentarnej, który jest komplekem nekropolii, składającym się z cmentarza katolickiego i ewangelickiego oraz pustej przestrzeni po dawnym cmentarzu żydowskim.

Dziś jednak interesującym nas dawnym cmentarzem w Grudziądzu jest dość dobrze zachowana, ale nieczynna nekropolia przy ulicy Grunwaldzkiej. Cmentarz został założony w pierwszej połowie XIX wieku. Początkowo przeznaczony był dla mieszkańców dawnej kolonii Fijewo. Chowano na nim ewangelików z północnej części miasta. Ostatnie pochówki oficjalnie miały miejsce w roku 1945, chociaż istnieje nagrobek niejakiego Gereona Lutowskiego Luthardta, pochowanego w roku 1954. 
Teren cmentarza jest ogrodzony i uporządkowany z dużą ilością starych drzew liściastych. Znajduje się tam około stu tumb, w zdecydowanej większości otwartych górą. Jeden nagrobek położony bliżej kaplicy jest znacznie bardziej bogaty architektonicznie. Odnaleźć też można pozostałość po grobowcu. Pozostało tam kilka kutych ogrodzeń, a niektóre ozdobne elementy świadczą o wysokim kunszcie ich wykonawców. Po roku 1945 na terenie cmentarza można było znaleźć znacznie więcej tych ogrodzeń, ale najprawdopodobniej zostały rozkradzione przez złomiarzy. 
Bardzo ciekawym jest fakt, że na terenie tego cmentarza znajdują się elementy architektoniczne uważane za charakterystyczne dla cmentarzy mennonickich, a mianowicie kilka kamiennych pni ściętych dębów oraz symbol serca, kotwicy, krzyża i liści palmy na jednymz nagrobków. Fakt ten dość prosto wytłumaczyć, gdyż jeszcze w 1900 r. w Grudziądzu mieszkało około 50 członków gminy mennonickiej. 
W sąsiedztwie cmentarza od południa zlokalizowana jest dawna kaplica
cmentarna i dom grabarza, a ponieważ jest zamieszkały, tłumaczy to dość dobry stan tego cmentarza. Według relacji dwóch mieszkańców tych okolic, w latach powojennych kilka grobów i dwa grobowce były jeszcze do lat 70. XX w. po drugiej stronie kaplicy, w niewielkiej od niej odległości. Zostały one zlikwidowane krótkoprzed budową na tym terenie domu wielorodzinnego pod numerem 21. 
Źródło:
1. Sobolewski A.; Śladami starych, nieczynnych cmentarzy Grudziądza i okolic; Biuletyn Koła Miłośników Dziejów Grudziądza Klub „Centrum” Spółdzielni Mieszkaniowej; 2016
2. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Grudziądzu /2021 rok/.