Janowice (woj.pomorskie)
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa słupskiego.
Nazwa patronimiczna pochodzi od nazwy osobowej Jan, czyli określa ją jako własność potomków Jana: niem. Gross Jannewitz. W 1354 roku Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego - Winrich von Kniprode nadał braciom Wirkoslausowi i Joske von Janowicz Janiewice na prawie magdeburskim. Do XVII wieku wieś pozostawała w rękach rodziny założycieli. Następnie przeszła we władanie feldmarszałka von Natzmer (do 1739 roku). W 1799 roku poprzez ręce rodziny von Czapskich wieś dostała się we władanie rodu von der Osten i w ich władaniu była do 1945 roku.
W 1739 r. feldmarszałek von Natzmer wybudował jednokondygnacyjny dwór z dwoma skrzydłami. W XIX wieku Julius von der Osten dobudował kondygnację. Kościół znajdował się we wsi już około 1400 roku. W 1882 r. zbudowano ceglaną świątynię na miejscu starego kościoła z 1699 roku; przeniesiono do niego wyposażenie starej świątyni. Zachowany jeszcze zespół pałacowo - parkowy z planowanym wpisem do rejestru zabytków, wzmiesiony w I połowie XVIII i XIX wieku, eklektyczny, z oszklonym letnim salonem, powoli zamieniający się w ruinę.
Ostatnie prace przeprowadzono w latach 60-tych XX wieku.
W sąsiedztwie pałacu znajduje się zabytkowa stajnia oraz stodoła. W parku krajobrazowym zachowały się okazy starodrzewia w tym tulipanowce amerykańskie, część platanów, 4 skrzydłowe orzechy kaukaskie oraz jodły i dęby. Kościół murowany z 1882 roku neogotycki z wieżą pośrodku i kolorowymi geornetrycznymi witrażami. W jego wyposażeniu znajdują się: XVII-wiecmy barokowy ołtarz ufundowany przez Georga i Paula von Janowitz i Barbarę Marię von Natzmer oraz chrzcielnica.
Cmentarz.
Na pozostałości cmentarza wiejskiego w Janowicach natrafimy jadąc trasą od Lęborka do Łeby, przejeżdżając przez Czarnówko i skręcając w Redkowicach na Janowice. Nekropolia znajduje się po prawej stronie drogi tuż przy wjeździe do wsi, przed współczesnym cmentarzem. Dostrzeżenie go z drogi jest dość trudne, ponieważ cały teren porastają krzaki. Wejście na niego możliwe jest od strony pola.
Początkowo ta dawna ewangelicka nekropolia z daleka nie wydaje się duża, jednak dopiero podczas eksploracji terenu cmentarza można zauważyć, jak duży był jego obszar. Ogólna jego powierzchnia wynosi około 1,5 ha.
Cmentarz powstał przypuszczalnie w II połowie XIX wieku.
Mimo, iż dziś niewiele zostało z dawnego cmentarza, to fotografie z lat 80-tych XX wieku, w których posiadanie weszliśmy przedstawiają teren ''usiany'' wieloma bogato zdobionymi żeliwnymi krzyżami oraz nagrobki otoczone żeliwnymi ażurowymi ogrodzeniami.
Obecnie naszym oczom ukazywały się już tylko wystające kamienne ramy mogił, zniszczone i poprzemieszczane fragmenty kamieni nagrobnych, poprzewracane podstawy pod krzyż, gdzieniegdzie stały (choć w większości były przewrócone) zachowane postumenty w kształcie pnia dębu (niektóre przedstawiały wijącą się gałązkę). Odnaleźć też można wiele kamiennych płyt nagrobnych bez tablic inskrypcyjnych.
Podczas naszych oględzin udało nam się natrafić na kamienną tablicę, na której widoczne były napisy. Niestety jej stan nie pozwolił nam na ich odczytanie. W niedalekiej odległości natrafiliśmy na pozostałości kolejnej czarnej tablicy inskrypcyjnej. Brakowało górnej części, ale udało się nam ustalić, że w grobie, na którym ów tablica widniała, pochowane były dwie osoby. Widoczny był napis:
Początkowo ta dawna ewangelicka nekropolia z daleka nie wydaje się duża, jednak dopiero podczas eksploracji terenu cmentarza można zauważyć, jak duży był jego obszar. Ogólna jego powierzchnia wynosi około 1,5 ha.
Cmentarz powstał przypuszczalnie w II połowie XIX wieku.
Mimo, iż dziś niewiele zostało z dawnego cmentarza, to fotografie z lat 80-tych XX wieku, w których posiadanie weszliśmy przedstawiają teren ''usiany'' wieloma bogato zdobionymi żeliwnymi krzyżami oraz nagrobki otoczone żeliwnymi ażurowymi ogrodzeniami.
Obecnie naszym oczom ukazywały się już tylko wystające kamienne ramy mogił, zniszczone i poprzemieszczane fragmenty kamieni nagrobnych, poprzewracane podstawy pod krzyż, gdzieniegdzie stały (choć w większości były przewrócone) zachowane postumenty w kształcie pnia dębu (niektóre przedstawiały wijącą się gałązkę). Odnaleźć też można wiele kamiennych płyt nagrobnych bez tablic inskrypcyjnych.
Podczas naszych oględzin udało nam się natrafić na kamienną tablicę, na której widoczne były napisy. Niestety jej stan nie pozwolił nam na ich odczytanie. W niedalekiej odległości natrafiliśmy na pozostałości kolejnej czarnej tablicy inskrypcyjnej. Brakowało górnej części, ale udało się nam ustalić, że w grobie, na którym ów tablica widniała, pochowane były dwie osoby. Widoczny był napis:
...(brak górnej części tablicy)
*21.1.1874 †... (brak fragmentu tablicy)
u. seine Ehe... (brak fragmentu tablicy)
Berta geb. Gre... (brak fragmentu tablicy)
*27.11.1823 †19.12.1... (brak fragmentu tablicy)
*21.1.1874 †... (brak fragmentu tablicy)
u. seine Ehe... (brak fragmentu tablicy)
Berta geb. Gre... (brak fragmentu tablicy)
*27.11.1823 †19.12.1... (brak fragmentu tablicy)
Udało nam się odnaleźć jeszcze jeden fragment tablicy. Niestety, był to zaledwie fragment, na którym widoczny był napis:
Hier... (brak dalszej części tablicy)
Otti... (brak dalszej części tablicy)
Otti... (brak dalszej części tablicy)
W tylnej części cmentarza, w której nagrobków jest zdecydowanie mniej, znajdują się ruiny kaplicy, która niegdyś tam istniała.
Dziś stoi jedynie jeden murek - fragment ściany kaplicy, którego dookoła okalają jedynie cegły będące niegdyś jej elementami. Ze starszych dokumentów wiemy, iż cmentarz był ogrodzony murem, na którego pozostałości jednak nie natrafiliśmy (także na wspomnianych już fotografiach z lat 80-tych nie widać żadnych elementów ogrodzenia), więc trudno jednoznacznie stwierdzić jakiego rodzaju było to mur ogrodzeniowy.
Charakter rozplanowania cmentarza jest geometryczny. Całość jest czytelna, ale układ kwater już zatarty (podobnie jak mogił i nagrobków).
Dziś teren jest porośnięty zielenią oraz krzakami, które utrudniają dotarcie do wielu mogił.
Starodrzew został wycięty, a na terenie nekropolii widoczne są liczne samosiejki.
W wielu miejscach widoczne są ślady imprez alkoholowych (o zgrozo!). Naszej uwadze nie umknęło też kilka podkopanych nagrobków.
Dziś stoi jedynie jeden murek - fragment ściany kaplicy, którego dookoła okalają jedynie cegły będące niegdyś jej elementami. Ze starszych dokumentów wiemy, iż cmentarz był ogrodzony murem, na którego pozostałości jednak nie natrafiliśmy (także na wspomnianych już fotografiach z lat 80-tych nie widać żadnych elementów ogrodzenia), więc trudno jednoznacznie stwierdzić jakiego rodzaju było to mur ogrodzeniowy.
Charakter rozplanowania cmentarza jest geometryczny. Całość jest czytelna, ale układ kwater już zatarty (podobnie jak mogił i nagrobków).
Dziś teren jest porośnięty zielenią oraz krzakami, które utrudniają dotarcie do wielu mogił.
Starodrzew został wycięty, a na terenie nekropolii widoczne są liczne samosiejki.
W wielu miejscach widoczne są ślady imprez alkoholowych (o zgrozo!). Naszej uwadze nie umknęło też kilka podkopanych nagrobków.
Teren cmentarza w Janowicach dawniej
EDIT. Lipiec 2020. Otrzymujemy informację od niejakiej pani Olgi Solarz, że teren ewangelickiego cmentarza w Janowicach został zniwelowany przez ciężki sprzęt. Dużo nie myśląc, pakujemy się do auta i jedziemy na teren dawnej nekropolii. To, co ukazuje się naszym oczom, wywołuje w nas gniew i jednocześnie niemoc. Widać, że po tym terenie dosłownie przejchał spychacz. Nagrobki zostały zepchnięte pod płot, który oddzielał ewangelicką nekropolię od współczesnej i stały się jednym wielkim gruzem. Robimy dokumentację fotograficzną i po powrocie kontaktujemy się z WUOZ w Słupsku, informując o całej sprawie i wysyłając prośbę o interwencję. Po kilku dniach otrzymujemy odpowiedź, że za całą ,,demolkę'' odpowiedzialny jest właściciel terenu. WUOZ jak najbardziej wystosował odpowiednie pismo, ale ,,...teoretycznie jest to zadanie gminy żeby czuwać nad swoim terenem i sprawdzać takie rzeczy...'' (p.Emilia Depta//wypowiedź z dnia 18 sierpnia 2020 roku).
Zniwelowany teren ewangelickiego cmentarza w Janowicach (stan: lipiec 2020 rok)
Źródło:
1. Dubiel A.S.; Dolina Łeby; Rejonowa Komisja Historyczna Ruchu Młodzieżowego Ziemi Lęborskiej, 1984
2. Szmelter R.; Gmina Nowa Wieś Lęborska
1. Dubiel A.S.; Dolina Łeby; Rejonowa Komisja Historyczna Ruchu Młodzieżowego Ziemi Lęborskiej, 1984
2. Szmelter R.; Gmina Nowa Wieś Lęborska
3. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Janowicach /2014 rok/2020 rok/.