FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Kozy (woj.pomorskie) - cmentarz wiejski

Kozy (niem. Kose) to wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie bytowskim, w gminie Czarna Dąbrówka. Wieś jest siedzibą sołectwa Kozy, w którego skład wchodzi również miejscowość Kozin. Na zachód od miejscowości znajdują się jeziora Mikorowo i Kozie. 
Przed wojną, niedaleko wsi istniała cegielnia i wiele mniejszych folwarków.

W historycznych dokumentach istnieją pierwsze wzmianki, które wspominają miejscowość: Cosa (1301 r.), Kose (1523 r.), Cosse (1779-85 r.). Jest to nazwa dwuznaczna. Pochodzić może albo od nazwy zwierzęcia albo też od nazwiska ,,Koza''. Obecna postać nazwy powstała pod wpływem niemieckich zapisów Kose.
Pierwsza wzmianka o Kozach pochodzi z 1301 roku, kiedy to właścicielem wsi był niejaki Mateusz ze Sławna. Później majątek znajdował się w rękach Pirchów, Münchowów i Somnitzów. W roku 1717 wieś zamieszkiwało dziewięć rodzin gburskich (''gbur'' - dawne określenie gospodarza) oraz piętnaście rodzin parobków. 
W roku 1781 majątek przeszedł w ręce Massowów. Pod koniec XVIII wieku na Kaszubach rozwinęła się produkcja szkła. Powstała tu mała huta szkła i tartak. Dla robotników wybudowano nawet małe osiedle. Wówczas też wzmiankowana jest w Kozach karczma. 
Przed wojną w Kozach działał zajazd, a jezioro Kozińskie stanowiło miejsce niedzielnego wypoczynku. 
Z ważniejszych obiektów zabytkowych znajdują się tu: zabudowania wiejskie i elektrownia wodna; dwór murowany z początków XX wieku. 
Cmentarz.
Cmentarz wiejski położony jest przy drodze do Mikorowa (około 1200 metrów od ostatnich zabudowań tej wsi), po południowej stronie drogi. Wejście na teren nekropolii znajduje się bezpośrednio z drogi na lekko wznoszący się teren. Powstanie cmentarza datuje się na koniec XIX wieku i początek XX. Najstarszy odnaleziony nagrobek wskazuje datę 1922 r.
Jego ogólna powierzchnia wynosi około 0,20 ha. 
Od strony drogi miejsce wejścia na cmentarz wskazują dwa niewielkie słupski, które są pozostałością po bramie wejściowej. Obszar był ogrodzony kamiennym murem.
Teren całej nekropolii jest doszczętnie zdewastowany. Gdzieniegdzie na całym obszarze widać porozbijane nagrobki, które zostały zrzucone w jedno miejsce. Płyty oraz inne elementy nagrobne leżą jeden na drugim, ale próżno na nich szukać płyt w całości. Na nielicznych fragmentach można odczytać szczątkowe informacje o osobach tam pochowanych, jak na fragmencie rozbitego kamiennego krzyża:

Hier ruhet in Gott
Gustaw (przypuszczalnie, gdyż początek jest zniczony) Röske
...(brak części krzyża)  †20.7.1938

Na innej pękniętej na pół tablicy odczytamy:

Hier ruchert in Gott
unser liebe Sohn
u. guter Bruder 
Paul Busch
(tu fragment pęknięty) i dalsza część:
*10.4.1889  †23.2.1922

Eksplorując teren można natrafić na pojedyncze pozostałości mogił oraz kamienne obeliski stylizowane na ścięte pnie drzew. Natrafiliśmy na tylko jedną płytę w całości, która zagrzebana była pod liśćmi. Niestety zły stan białego kamienia, na którym wyryta była inskrypcja uniemożliwił nam identyfikację osoby tam pochowanej. Udało nam się natrafić także na dwa elementy po żeliwnych krzyżach (w jednym przypadku był to ucięty u podstawy krzyż). Na całym terenie cmentarza widać porozrzucane wypalone dawno znicze, co świadczy o tym, że niekiedy mieszkańcy Kóz bądź pobliskiego Mikorowa (lub też zupełnie innej miejscowości) odwiedzają od czasu do czasu dawny cmentarz. W tylnej części nekropolii znajdują się pozostałości po ceglanej kaplicy, która niegdyś się tu znajdowała. 
Orientacja nagrobków: wschód-zachód. Czytelność układu cmentarza: całość - czytelna, kwater - nie, nagrobków i mogił - znikoma.

Starodrzew został niemalże w całości wycięty. Obecnie widać liczne samosiejki drzew takich jak klon czy buk zwyczajny. W poszyciu odnajdziemy między innymi: konwalię majową, bluszcz oraz barwinka pospolitego. 
Źródło:
1. Karl Heinz Pagel, Der Landkreis Stolp in Pommern, Bonn 1989
2. http://www.czarnadabrowka.pl/
3. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Kozach /2015 rok/.
Konsultacja:
Emilia Depta