FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Kraków (woj.małopolskie) - nowy cmentarz żydowski

Kraków (niem. Krakau), to miasto położone w południowej Polsce nad Wisłą, drugie w kraju pod względem liczby mieszkańców i powierzchni, stolica Polski do 1795 roku i miasto koronacyjne oraz nekropolia królów Polski, od 1000 roku nieprzerwanie stolica diecezji krakowskiej (jednej z pięciu w ówczesnej Polsce), a od 1925 archidiecezji i metropolii, od odzyskania niepodległości w 1918 r. miasto wojewódzkie (od 1998 r. siedziba władz województwa małopolskiego), jest także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej i Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. W zapisach historycznych Kraków jest uznawany za główne miasto historycznej Małopolski. Leży na obszarze Bramy Krakowskiej, Niecki Nidziańskiej i Pogórza Zachodniobeskidzkiego.

Kraków jest jednym z najstarszych miast Polski, z wieloma wartościowymi obiektami architektonicznymi. Działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne zabytki. W przeszłości miasto należało do Ligi Hanzeatyckiej zrzeszającej najważniejsze ośrodki handlowe w Europie.Do 1795 r. Kraków był formalnie stolicą Polski, a do 1611 r. siedzibą władców państwa polskiego. W latach 1596–1795, czyli do III rozbioru Polski, jako stolica Rzeczypospolitej funkcje stołeczne dzielił z Warszawą, która stała się miastem rezydencjalnym króla. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego. Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla.

Cmentarz. 
Kirkut znajdujący się przy ulicy Miodowej 55, na terenie krakowskich Grzegórzek. 
Cmentarz ma powierzchnię ok. 4,5 ha, posiada ceglaną halę przedpogrzebową, lapidarium, pomnik oraz 10000 nagrobków (najstarszy z 1809 roku). Na terenie cmentarza jest wiele płyt upamiętniających śmierć Żydów zabitych podczas II wojny światowej.

Został założony w XVIII wieku (dokładnie w 1800 roku). Ogrodzony jest częściowo murem, częściowo płotem. Jest czynny i porządkowany oraz restaurowany. Do dnia dzisiejszego zachowało się kilkanaście tysięcy nagrobków.
Podczas okupacji Niemcy rabowali cenne pomniki i sprzedawali je kamieniarzom. Haniebną rolę odegrała w tym barbarzyństwie rodzina polskich kamieniarzy Maśnickich. Część nagrobków Niemcy zawieźli do Płaszowa i tam ułożyli z nich chodnik. Ludziom dobrej woli udało się odnaleźć i uratować niektóre cenne nagrobki, jak np. nagrobek dr Ozjasza Thona, rabina i posła na sejm II Rzeczypospolitej.
Po wojnie restaurowano cmentarz z funduszy Joint'u (Joint Distribution Committee - Żydowski Instytut Historyczny). Fragmenty rozbitych nagrobków przyklejono do muru ogrodzenia, tak powstało lapidarium. Pojawiły się po wojnie nowe, symboliczne nagrobki osób, które zginęły w obozach zagłady. Postawiono też duży pomnik ,,Pamięci pomordowanych Żydów, ofiar ludobójców hitlerowskich w latach 1939-1945''.
24 marca 1999 cmentarz oraz dom przedpogrzebowy z 1903 roku został wpisany do rejestru zabytków.

Pochowani na cmentarzu:

Rabini
• Chaim Arie Leibusz Horowitz (zm. 1904) – rabin Krakowa.
• Aleksander Sender Herszel Landau (zm. 1856) – rabin Krakowa.
• Cwi Hirsz Dawid ha-Lewi (zm. 1831) – rabin Krakowa.
• Josef Nechemia Kornitzer (zm. 1933) – rabin Krakowa.
• Szymon Schreiber (zm. 1883) – rabin Krakowa.
• Ozjasz Thon (zm. 1936) – rabin synagogi Tempel i poseł na Sejm II Rzeczypospolitej.

Cadykowie i chasydzi ( charyzmatyczny przywódca odłamu judaizmu – chasydyzmu)
• Aron Elimelech Szneur Zalman z Krosna (zm. 1923) – cadyk.
• Aron Epstein (zm. 1881) – cadyk.
• Kalonimus Kalman Epstein (zm. 1832) – cadyk.
• Szlomo Zalman z Wielopola (zm. 1857) – cadyk.
• Samuel Teitelbaum (zm. 1888) – rabin Gorlic.

Dajani (sędziowie żydowscy)
• Mosze Jaakow Dembitzer (zm. 1863) – dajan Krakowa.
• Pinchas Elijahu Dembitzer (zm. 1920) – dajan Krakowa.
• Abraham Golds (zm. 1825) – dajan Krakowa.
• Abraham Jener (zm. 1876) – dajan Krakowa.
• Jehuda Liber Korngold (zm. 1811) – dajan Krakowa.
• Akiba Kornitzer (zm. 1892) – dajan Krakowa.
• Samuel Kornitzer (zm. 1941) – dajan Krakowa.
• Saul Rafael Landau (zm. 1854) – dajan Krakowa.
• Icchak Cwi Hirsz Lemler (zm. 1824) – szames, darszan i dajan w synagodze Izaaka.
• Mosze Elijahu Neimenc (zm. 1838) – dajan Krakowa.
• Meszulam Feiwel Stern (zm. 1837) – dajan Krakowa.

Inne osoby
• Ignacy Akerman (zm. 2007) – działacz społeczności żydowskiej.
• Aleksander Ameisen (zm. 1961) – lekarz, szachista.
• Zofia Ameisenowa (zm. 1967) – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, kustosz Biblioteki Jagiellońskiej.
• Izaak Bauminger (zm. 1930) – przemysłowiec, działacz społeczności żydowskiej.
• Róża Berger (zm. 1945) – ofiara antyżydowskich zamieszek na Kazimierzu.
• Daniel Dawid Bertram (zm. 2009) – ostatnia w Krakowie osoba wywodząca się z rodu kapłańskiego.
• Jehuda Birnbaum (zm. 1917) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
• Karol Buczyński (zm. 1981) – adwokat.
• Ruth Buczyńska (zm. 2012) – adwokat.
• Maria Bujańska (zm. 1999) – pisarka, poetka i pianistka.
• Jakub Drobner (zm. 1896) – lekarz i uczestnik powstania styczniowego.
• Maria Einhorn-Susułowska (zm. 1998) – psycholog kliniczna.
• Irena Fessel (zm. 2008) – tłumaczka, chemiczka, pracownik naukowy.
• Maksymilian Fiszgrund (zm. 1978) – dziennikarz, działacz społeczności żydowskiej.
• Abram Fogel (zm. 1984) – kantor synagogi Remuh.
• Jerzy Gert (zm. 1969) – dyrygent i kompozytor.
• Mieczysław Goldsztajn (zm. 2001) – neurolog.
• Jan Goślicki (zm. 2006) – eseista, tłumacz.
• Maurycy Gottlieb (zm. 1879) – malarz.
• Henryk Halkowski (zm. 2009) – historyk, publicysta i tłumacz.
• Chaim Hanft (zm. 1951) – malarz, rzeźbiarz, metaloplastyk, ilustrator książek.
• Czesław Jakubowicz (zm. 1997) – prezes Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.
• Maciej Jakubowicz (zm. 1979) – prezes Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Krakowie.
• Nesanel Kichler (zm. 1983) – działacz ruchu robotniczego.
• Łucjan Kops (zm. 2015) – naukowiec, prof. dr inż. McGill University.
• Ignacy Krieger (zm. 1889) – fotograf, jeden z pionierów fotografii w Polsce.
• Józef Kwiatek (zm. 1910) – działacz socjalistyczny i dziennikarz.
• Stanisław Lack (zm. 1909) – poeta, myśliciel, krytyk literacki i teatralny.
• Abraham Lesman (zm. 1984) – rzezak, ostatni kantor synagogi Tempel.
• Aron Marcus (zm. 1916) – współtwórca ortodoksyjnego syjonizmu.
• Artur Markowicz (zm. 1934) – malarz i grafik.
• Józef Oettinger – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Maria Orwid (zm. 2009) – lekarz-psychiatra.
• Szymon Platner (zm. 1994) – ostatni żydowski mieszkaniec Brzeska.
• Ferdynand Rajchman (zm. 1999) – filolog klasyczny.
• Maksymilian Rose (zm. 1937) – neurolog, neuroanatom i psychiatra.
• Józef Rosenblatt – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Ignacy Rosenstock (zm. 1935) – działacz sportowy, sędzia piłkarski, współzałożyciel i pierwszy redaktor naczelny "Przeglądu Sportowego".
• Szymon Samelsohn (zm. 1881) – prezes krakowskiej gminy żydowskiej.
• Józef Sare (zm. 1929) – architekt, wiceprezydent Krakowa, poseł na Sejm Krajowy.
• Adolf Sas (1878-1951) – podpułkownik lekarz Wojska Polskiego
• Mieczysław Staner (zm. 2003) – pisarz i wykładowca.
• Samuel Tilles (zm. 1937) – adwokat, przewodniczący gminy żydowskiej w Krakowie.
• Jonatan Warschauer (zm. 1880) – lekarz, dobroczyńca biednych Żydów.
• Maurycy Wiener (zm. 1990) – adwokat, przewodniczący krakowskiego oddziału TSKŻ.
• Renata Zisman (zm. 1999) – pianistka, pedagog.

Groby symboliczne
Na cmentarzu znajduje się wiele symbolicznych grobów i tablic pamięci upamiętniających osoby zamordowane podczas II wojny światowej oraz osoby, które zostały pochowane na innych cmentarzach:

• Maurycy Allerhand (zm. 1942) – prawnik, profesor Wydziału Prawa Uniwersytetu Lwowskiego.
• Mordechaj Gebirtig (zm. 1942) – poeta i pieśniarz ludowy.
• Zofia Jasińska-Filipowska (zm. 2003) – aktorka teatralna.
• Rafał Landau (zm. 1941) – prezes gminy żydowskiej w Krakowie.
• Wanda Ładniewska-Blankenheimowa (zm. 1995) – rzeźbiarka.
• Chris Schwarz (zm. 2007) – fotograf, założyciel Muzeum Galicja.
• Leon Sternbach (zm. 1940) – filolog klasyczny i bizantynista.
• Henryk Vogler (zm. 2005) – pisarz i krytyk literacki.
Archiwalne zdjęcia Nowego cmentarza żydowskiego.
Źródło:
1. Burchard P.; Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce; Warszawa 1990
2. Urban K.; Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966 (wybór materiałów); Kraków 2006
3. https://pl.wikipedia.org
4. http://www.sztetl.org.pl/
5. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu Nowego żydowskiego cmentarza w Krakowie /2016 rok/.

Archiwalne zdjęcia dzięki uprzejmości Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.