Lębork (woj.pomorskie) - epitafia i płyty nagrobne w Sanktuarium Św. Jakuba Apostoła
Bliżej ołtarza głównego, częściowo nawet przesłonięta przez parawanową ściankę ujmującą mensę ołtarza, umieszczona jest płyta Joachima Sycewica (Zitzewitza), starosty lęborskiego i bytowskiego, zmarłego 9 lub 10 kwietnia 1563 roku (w różnych źródłach pisanych przytaczane są te dwie daty).
Epitafium to wykonane jest z piaskowca w formie prostokąta stojącego, o bokach 100 x 210 cm, zawiera opracowaną wypukłym reliefem, ujętą frontalnie, stojącą postać zmarłego w zbroi, z odkrytą głową i hełmem umieszczonym u stóp, z modlitewnie złożonymi rękami. Ciekawym aspektem jest to, że postać ukazana na płycie jest niemal naturalnej wielkości.
Dookoła ozdobiona jest pięknym fryzem renesansowym, a po bokach znajdują się herby rodów spokrewnionych z Zitzewitzem, opatrzone majuskułowymi inskrypcjami.
Dziś już tylko nieliczne są w miarę czytelne: z lewej strony: MVNCHOW, VAN DER OSTEN, MANDVFEL, BRVSEWITZ. Z prawej strony rozpoczyna rząd herb zmarłego — ZITZ[e]VITZ, następne należą do
rodów również związanych z historią ziemi lęborskiej: SMVREN, MASSÓW, PUDTKAMER, BORCKEN, LITTOVEN.
Wolne pola płyty pokrywa majuskułowa inskrypcja:
IN GODT VORSTORBEN
(Joachim] VON ZITZWITS
OBERSTER VND HAU [ptmann zu] LAUEN BVRGK
VND BVTOW, DEM GOT
GENEDICH SI/EIN LEBEN ES SEI
WIE GVT ES WOL/LE, SO WERET
ES EINE KLEINE ZEIT./
ABER EIN GVTER NAME BLEIBET EWICHLICK. SIRACH 42.
(Joachim] VON ZITZWITS
OBERSTER VND HAU [ptmann zu] LAUEN BVRGK
VND BVTOW, DEM GOT
GENEDICH SI/EIN LEBEN ES SEI
WIE GVT ES WOL/LE, SO WERET
ES EINE KLEINE ZEIT./
ABER EIN GVTER NAME BLEIBET EWICHLICK. SIRACH 42.
(W Bogu zmarły Joachim von Zitzewitz, pułkownik i starosta lęborski i
bytowski, niech mu Bóg błogosławi; życie niech będzie takie jakim jest,
przeto byłby to czas zbyt krótki. Lecz dobre imię pozostanie na wieczność).
bytowski, niech mu Bóg błogosławi; życie niech będzie takie jakim jest,
przeto byłby to czas zbyt krótki. Lecz dobre imię pozostanie na wieczność).
Epitafium to zostało wykonane w Torgau i przywiezione po śmierci von Zitzewitza.
Kolejne epitafium, na jakie natrafimy w Sanktuarium Św. Jakuba Apostoła w Lęborku ukazuje 3-letnią dziewczynkę - córkę Joachima von Zitzewiza - Dorotę Zitzewitz, która zmarła 3 lata po swoim ojcu w roku 1566. Pisma archiwalne wspominają, iż dziewczynka również zmarła 10 kwietnia.
Architektoniczna konstrukcja nagrobka, wykonanego też w piaskowcu, składa się z szerokiego cokołu.
Epitafium przedstawia postać dziewczynki ze złożonymi rękoma do modlitwy przed krucyfiksem.
U góry znajduje się pole wieńczącego fryzu, które wypełnia tablica obramiona dekoracją z ornamentu zawijanego, ujęta po bokach kartuszami z herbami rodowymi zmarłej — Zitzewitzów i Wejherów (herby rodowe ojca i matki).
U dołu, w górnej części cokołu, czytelna jest majuskułowa inskrypcja:
Architektoniczna konstrukcja nagrobka, wykonanego też w piaskowcu, składa się z szerokiego cokołu.
Epitafium przedstawia postać dziewczynki ze złożonymi rękoma do modlitwy przed krucyfiksem.
U góry znajduje się pole wieńczącego fryzu, które wypełnia tablica obramiona dekoracją z ornamentu zawijanego, ujęta po bokach kartuszami z herbami rodowymi zmarłej — Zitzewitzów i Wejherów (herby rodowe ojca i matki).
U dołu, w górnej części cokołu, czytelna jest majuskułowa inskrypcja:
ANNO 1566 DEN 10. APRIL
IST DOROTHEA
JOCHIM VON ZITZWITS TOCHTER IN
GODT VORSTORBEN. DES SEELEN
GODT GENEDICH SEI.
CHRISTVS IST MEIN
LEBEN VND STER
BEN IST MEIN
GEWIN. PHIL. 1.
(10 kwietnia w 1566 roku zmarła w Bogu Dorota, córka Joachima Zitzewitza.
Niech Bóg błogosławi jej duszy. Chrystus jest moim życiem, a śmierć jest moją korzyścią).
IST DOROTHEA
JOCHIM VON ZITZWITS TOCHTER IN
GODT VORSTORBEN. DES SEELEN
GODT GENEDICH SEI.
CHRISTVS IST MEIN
LEBEN VND STER
BEN IST MEIN
GEWIN. PHIL. 1.
(10 kwietnia w 1566 roku zmarła w Bogu Dorota, córka Joachima Zitzewitza.
Niech Bóg błogosławi jej duszy. Chrystus jest moim życiem, a śmierć jest moją korzyścią).
Podobnie, jak epitafium Joachima von Zitzewitza, także epitafium jego córki zostało przywieziono do Lęborka z Torgau.
Kolejne dwie płyty nagrobne, które są złączone to rodzinna płyta poświęcona czterem synom Nikolainy z Wejherów i starosty Lęborka Antoniego von Natzmera (wzmiankowany w latach 1624 i 1627): Mikołaja (zm. 1614), Ernesta (zm. 1618), Antoniego (zm. 1623) oraz Marcina (zm. 1625) Natzmerów. Zmarli kolejno w wieku 10, 8, 30 i 19 lat.
Epitafium złożone z dwóch wapiennych, równych wielkością płyt połączonych klamrami i tworzących leżący prostokąt o wymiarach 1,80x2,15 m zostało ufundowane w 1629 roku.
W górnej partii epitafium znajduje się ryta inskrypcja wymieniająca
pochodzenie zmarłych i godności ojca:
Epitafium złożone z dwóch wapiennych, równych wielkością płyt połączonych klamrami i tworzących leżący prostokąt o wymiarach 1,80x2,15 m zostało ufundowane w 1629 roku.
W górnej partii epitafium znajduje się ryta inskrypcja wymieniająca
pochodzenie zmarłych i godności ojca:
IACET + HIC + IWENES + QVA- TVORVM + GENEROS ET NO
BILLIS + STEM- MATIS + PATRE + D [omi] NO + ANTONIO + NATZ
MERO + PRAESIDIE + O [...] ONDAM + STOLP + ET + SCHLAVIENS
NUNC + LEOBBURG + PRA- EFECTO + HEREDITARIO + IN GUTZMIN + ET WO [be sd] DE NICOLAINA WEIHE
RIANA PRO- CREATI: PIEQUE DEFVNCTI.
(Tu spoczywają czterej młodzieńcy, zmarli godnie [synowie] zacnego i
szlachetnego ojca Antoniego Natzmera, rządcy słupskiego i sławieńskiego,
obecnie starosty lęborskiego, dziedzica Chocimina [dawny powiat
sławieński] i Objazdy [dawny powiat słupski], zrodzeni z Nikolainy z Wejherów).
BILLIS + STEM- MATIS + PATRE + D [omi] NO + ANTONIO + NATZ
MERO + PRAESIDIE + O [...] ONDAM + STOLP + ET + SCHLAVIENS
NUNC + LEOBBURG + PRA- EFECTO + HEREDITARIO + IN GUTZMIN + ET WO [be sd] DE NICOLAINA WEIHE
RIANA PRO- CREATI: PIEQUE DEFVNCTI.
(Tu spoczywają czterej młodzieńcy, zmarli godnie [synowie] zacnego i
szlachetnego ojca Antoniego Natzmera, rządcy słupskiego i sławieńskiego,
obecnie starosty lęborskiego, dziedzica Chocimina [dawny powiat
sławieński] i Objazdy [dawny powiat słupski], zrodzeni z Nikolainy z Wejherów).
Poniżej inskrypcji, z osobna na każdej płycie, widnieją herby Natzmerów i Wejherów.
Ostatnia płyta nagrobna, znajdująca się w Sanktuarium Św. Jakuba Apostoła poświęcona jest Janowi Widermannowi (Johann Widermann), pochodzącego z miejscowości Staproy z Księstwa Brabancji.
Płyta epitafijna została ufundowana pośmiertnie w 1640 roku.
Zajmuje ją majuskułowy napis, przedzielony ligaturą z liter „JHS" w wieńcu laurowym. Górna część inskrypcji, fragmentarycznie już tylko czytelna, zawierała nazwisko, godności i datę śmierci:
Płyta epitafijna została ufundowana pośmiertnie w 1640 roku.
Zajmuje ją majuskułowy napis, przedzielony ligaturą z liter „JHS" w wieńcu laurowym. Górna część inskrypcji, fragmentarycznie już tylko czytelna, zawierała nazwisko, godności i datę śmierci:
(/JOHANN WIEDERMANN [...]
GESTORBEN DEN 23. MAY [1]640
IN STOLP. — [...]
(zmarły w Słupsku 23 maja 1640)
DAMICH OFT DIE WELT BETRUBET
HABICH IN GOTT AB-GESIEGET.
(Skoro mnie często świat zasmucał, odszedłem w Bogu).
GESTORBEN DEN 23. MAY [1]640
IN STOLP. — [...]
(zmarły w Słupsku 23 maja 1640)
Dolna, dwuwierszowa partia napisu — dość dobrze jeszcze czytelną eschatologiczną formułę:
DAMICH OFT DIE WELT BETRUBET
HABICH IN GOTT AB-GESIEGET.
(Skoro mnie często świat zasmucał, odszedłem w Bogu).
Początkowo płyta znajdowała się w posadzce kościoła. Dopiero liczne pożary oraz remonty świątyni doprowadziły do tego, iż płytę umieszczono w narożniku od strony prezbiterium.
Z zebranych przez nas informacji wiadomo, iż w kościele znajduje się jeszcze jedna płyta nagrobna, pochodzącą także z Torgau.
Ma być ona prawdopodobnie umieszczona poza ołtarzem głównym na wschodniej ścianie prezbiterium. Brak dostępu do tej części kościoła, a przede wszystkim zły stan zabytku, zatarcie inskrypcji i uszkodzenie ornamentyki utrudniają jego bliższą analizę.
Z uzyskanych źródeł pisanych możemy jedynie przypuszczać, że prostokątna płyta epitafijna również z piaskowca posiada wymiary 2,16 x 1,70 cm. Pole wnęki wypełniał plastyczny herb — prawdopodobnie rodu von Tessen. Jego ostatni przedstawiciel, zmarły w 1607 roku Schwantes von Tessen, był starostą lęborskim w latach 1597—1603.
Źródło:
1. H. Lemcke, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Pommern.T.3,Bd. 2, H. 5, Die Kreise Bütow und Lauenburg, Stettin 1911
2. http://www.lebork.franciszkanie.pl
1. H. Lemcke, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Pommern.T.3,Bd. 2, H. 5, Die Kreise Bütow und Lauenburg, Stettin 1911
2. http://www.lebork.franciszkanie.pl