Łupawa (woj.pomorskie) - cmentarz przykościelny i wiejski

Łupawa (niem. Lupow) to wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Potęgowo przy drodze wojewódzkiej nr 211.

Leży ona nad rzeką Łupawą i usytuowana jest na planie wielodrożnicy - czyli o zwartej lub luźnej zabudowie, powstająca wzdłuż kilku ciągów komunikacyjnych (ulic), ale o nieregularnym kształcie (niem. Haufendorf), jedna z wczesnych form słowiańskiej zabudowy wsi.

Nazwa pierwotna odnotowana w dokumentach w formie ,,de Lupaua'' (1310r.), Lupow (1590r.); nazwa została przeniesiona z nazwy rzeki, a ta od czasownika >>łupić<<, co wskazuje na rzekę o obrywistych brzegach, jakby łupanych i głębokim korycie.

Najdawniejsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1282, kiedy to Łupawa znajdowała się w posiadaniu klasztoru w Kołbaczu. Około 1300 roku stała się własnością rycerzy polskich Svenzonen (Święców), a po wygaśnięciu tego rodu przeszła w posiadanie rodziny Tessen i Puttkamer. Potem Ewald von Puttkamer z Łosina sprzedał posiadłość von Zitzewitzom. Przez pewien czas (1689r.) posiadała prawa miejskie. Okres prosperity przeżywała wieś w XVII wieku, szczególnie z początkiem panowania Fryderyka III. Ostatnie polskie kazania wygłaszane tu były w 1778 roku. O świetnej przeszłości tej wsi świadczą liczne zabytki zachowane po dziś dzień: piętrowy pałac o bogatym wystroju i licznych dekoracjach sztukatorskich, kościół zbudowany w latach 1767-1772 murowany, halowy z wieżą oraz resztki starodrzewia w rozległym parku podworskim. Dodatkowo na prawym brzegu Łupawy odkryto cmentarzysko założone przez ludność pucharów lejkowatych. Są to tzw. megality.

Cmentarze.

W Łupawie istniały dwa cmentarze - przykościelny oraz wiejski. Cmentarz przykościelny zajmował niewielki obszar wokół kościoła, który znajduje się w centralnej części wsi. Dziś nie zachowały się jakiekolwiek pozostałości po tej nekropolii, nie odnajdziemy żadnych nagrobków. Jednak od strony drogi głównej znajduje się pomnik. Jest to głaz narzutowy o obwodzie 6,4 metra i wysokości 3,5 metra, który do 1945 roku pełnił rolę pomnika upamiętniającego mieszkańców - żołnierzy poległych w I wojnie światowej. Wykonany jest z bryły jasnego piaskowca. Na przodzie widoczny jest wizerunek Krzyża Żelaznego oraz napis:

Unseren

gefallenen Helden

1914 - 1918.

(Naszym bohaterom poległym 1914-1918.)

Dogłębniej się przyglądając napisowi można zauważyć, że niegdyś napis próbowano zatrzeć. Obecnie jest pociągnięty zieloną farbą.

Nieopodal pomnika natrafimy na kamień upamiętniający niegdyś pochowanych na cmentarzu mieszkańców wsi. Napis na kamieniu brzmi:

ZUM GEDENKEN

DER VERSTORBENEN

DEUTSCHEN BURGER

AUS DEM KIRCHSPIEL

LUPOW 28 Mai 2011

(DLA PAMIĘCI ZMARŁYCH

NIEMIECKICH MIESZKAŃCÓW

ŁUPAWY

28 Maj 2011)

Bliżej bramy wejściowej na teren przykościelny od strony głównej drogi natrafimy na dekoracyjny postument z wazą. Niestety brak jakiejkolwiek inskrypcji uniemożliwia określenie, z którego roku pochodzi i w jakim celu został umieszczony na tym terenie.

Cmentarz wiejski znajdował się po przeciwnej stronie rzeki niż przykościelny, mniej więcej w połowie drogi do młyna, przy niebieskim szlaku turystycznym. Założony on został na planie dwóch prostokątów. Do dziś widoczny jest kamienny mur, który otaczał teren cmentarza. Wejście główne zlokalizowano od strony drogi i widoczne jest ono także i dziś.

Niestety zachowały się nieliczne szczątki kamiennych nagrobków. Naliczyliśmy ledwie około 4 widocznych kamiennych ram mogił (w tym jedna dziecięca), jak kilka innych luźno porozrzucanych na ziemi kamiennych elementów nagrobnych.

Wzdłuż terenu dawnej nekropolii wiedzie aleja, która stanowi skrót komunikacyjny do boiska szkolnego jak i innych zabudowań wsi.

Teren dawnego nieistniejącego cmentarza przykościelnego