FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Salino (woj.pomorskie)

Salino (niem. Saulin), to kaszubska wieś letniskowa w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie wejherowskim, w gminie Gniewino nad jeziorem Salino, w obrębie "Choczewsko-Salińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu". Wieś jest częścią składową sołectwa Mierzynko.

Jest to średniowieczna osada, o której pierwsze wzmianki pojawiają się w roku 1268. 
Plan wsi usytuowany jest na wzór widlicowy. W 1344 roku wielki mistrz krzyżacki Ludolf König nadał dochody ze wsi (4,5 łana) jako uposażenie dla szpitala św. Ducha w Gdańsku. Jednak już w 1378 roku szpital pozbawiony został tych dochodów, zachowując probostwo. W latach 1500-1650 majątek był własnością rodziny von Krocow. Pod koniec XV wieku Wawrzyniec Krokowski zwany "Mocnym" bezprawnie zajął Salino. W wyniku tego aż do 1517 roku toczył się proces zakończony nakazem zwrotu wsi kościołowi. Pomimo wyroku dobra salińskie były w posiadaniu Wawrzyńca. Kolejnym właścicielem, w drodze zastawu, został szlachcic Boain Solicki. W 1704 roku nabyła go rodzina von Rexin . W 1748 roku Salino zostało oddane w dzierżawę rodzinie Lipińskich. Do 1756 roku posiadłość stanowiła część majoratu Wódka-Gniewino. Około 1890 roku na przyległym cmentarzu wybudowano rodzinną klapicę Rexinów. W 1911 roku Salino sprzedane zostało rodzinie von Krauze i było w ich posiadaniu aż do 1945 roku. Po wojnie majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa.
Na wyspie jez. Salińskiego odkryto ślady grodziska wczesnośredniowiecznego.
W samej wsi zachował się kamienny kościół z 1832 roku: halowy, trójnawowy z ceglaną wieżą. Ze starszego wyposażenia pozostały misa chrzcielna , obraz olejny ,,Ukrzyżowanie’’ i płyta nagrobna z 1626 roku.
Na szczególną uwagę zasługuje niepowtarzalny dwór Rexinów, wybudowany pod koniec XVII wieku, który łączy w sobie tradycje budowlane pomorskich domów ryglowych i polskich dworków szlacheckich.

Cmentarz.
Rozległy stary cmentarz znajduje się zaraz przy wjeździe do wsi. Dokładna data jego powstania nie jest niestety znana. Ogólnie przyjmuje się, że powstał w I połowie XIX wieku.
Teren cmentarza podzielony jest na dwie części, które oddziela do dziś dobrze widoczna alejka, którą niegdyś porastały tuje. Na końcu alejki znajduje się powstałe w latach 90-tych XX wieku miejsce pamięci dawnych mieszkańców. Na środku stoi duży drewniany krzyż otoczony łańcuchem przymocowanym do czterech pomalowanych na czarno słupków. Na pionowej belce krzyża widnieje napis:

GEDENKSTÄTTE SAULIN

Krzyż stoi w centralnej części miejsca pamięci. Dookoła niego znajdują się mniejsze drewniane krzyże oraz tabliczki z nazwiskami pochodzącymi z cmentarza.

Mimo, iż cały teren nekropolii jest dość mocno zdewastowany, to bez problemu odczytamy układ kwater. Od strony głównego wejścia, cmentarz otoczony jest kamiennym murem, zaś od strony południowej nekropolię otacza metalowa siatka.
Do dziś na jego terenie zachowało się wiele nagrobków, z których wiele posiada tablice inskrypcyjne. Oczywiście nie wszystkie są w stanie dobrym, bo wiele z nich jest popękanych lub w inny sposób uszkodzonych, ale są też takie, na których bez problemu odczytamy imię i nazwisko osoby tam pochowanej:

Hier ruhet in Gott
Luise Pörling
geb. Heinrichs
*25.1.1863  †6.7.1941

czy też weteran I Wojny Światowej:

Hier ruhet in Gott
Ferdinand Spruth
Kriegsteilnehmer 1914-1918
*19.11.1876  †24.8.1937

Między poszczególnymi kwaterami natrafimy jednak także na kompletnie zniszczone nagrobki, kamienne poprzewracane krzyże czy wystające z ziemi straszące pustką kamienne ramy nagrobków.
Zachowało się również wiele żeliwnych ogrodzeń, jak i krzyży, choć większość z nich została rozgrabiona. Widać to chociażby po kamiennych podstawach pod krzyż, których na terenie salińskiej ewangelickiej nekropolii jest bardzo dużo. Na niektórych zachowały się sygnatury wykonawców poszczególnych krzyży, jak na przykład Peglow ze Słupska czy Casper z Lęborka.
Natrafimy tu na kwatery rodzinne z płytami nagrobnymi, kwatery dziecięce, nagrobki otoczone kamiennym obramowaniem czy zdobionym żeliwnym ogrodzeniem. Na wielu z nich zachowały się żeliwne tabliczki z inskrypcjami.

Kaplica.
Zaraz naprzeciw wejścia na cmentarz znajduje się klasycystyczne mauzoleum XIX-wiecznych właścicieli Salina – von Rexinów. W niej to spoczęły szczątki zmarłych krewnych.
Zbudowana została z cegły oraz otynkowana. Nad głównym wejściem widnieje napis: ANNO 1890. Niestety przez lata była dewastowana. Została wyremontowana w latach 60-tych XX wieku, jednak bardzo rzadko wykorzystywana do celów sakralnych stopniowo popadała w ruinę. Krypta grobowa, w której znajdowały się trumny ze szczątkami również nie uniknęła dewastacji: trumny poprzewracano i porozbijano. Młodzież sprofanowała szczątki tam spoczywające.
Ponownie kaplicę wyremontowano w roku 2014. Całość została odnowiona i odmalowana, wyremontowano również dach. Trumny zostały ustawione i do dziś można je zobaczyć stojące na kozłach, mimo tego, że krypta jest otwarta.
Nieopodal bramy głównej znajdują się trzy charakterystyczne nagrobki obramowane kamieniami polnymi.
Na terenie ewangelickiego cmentarza znajduje się również cmentarz współczesny. Jest to katolicki cmentarz parafialny, na którym chowani są obecni mieszkańcy wsi.
GALERIA

Cmentarz.
Kaplica.
Źródło:
1. Budkowski W., Mikusiński P.; Przewodnik turystyczny - Ziemia Lęborska; Lębork 2012
2. Dorow U.; Zapomniana przeszłość. Upadek majątków rolnych na przykłądzie powiatu lęborskiego; Pruszcz Gdański 2010
3. Dubiel A.; Dolina Łeby; Lębork 1984
4. Koops H.; Heimatbuch Kreis Lauenburg/Pom.; Pfingsten 1967
5. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Salinie /2016 rok/.