FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Stary cmentarz żydowski Remuh w Krakowie (woj.małopolskie)

Kraków (niem. Krakau), to miasto położone w południowej Polsce nad Wisłą, drugie w kraju pod względem liczby mieszkańców i powierzchni, stolica Polski do 1795 roku i miasto koronacyjne oraz nekropolia królów Polski, od 1000 roku nieprzerwanie stolica diecezji krakowskiej (jednej z pięciu w ówczesnej Polsce), a od 1925 archidiecezji i metropolii, od odzyskania niepodległości w 1918 r. miasto wojewódzkie (od 1998 r. siedziba władz województwa małopolskiego), jest także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej i Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. W zapisach historycznych Kraków jest uznawany za główne miasto historycznej Małopolski. Leży na obszarze Bramy Krakowskiej, Niecki Nidziańskiej i Pogórza Zachodniobeskidzkiego.

Kraków jest jednym z najstarszych miast Polski, z wieloma wartościowymi obiektami architektonicznymi. Działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne zabytki. W przeszłości miasto należało do Ligi Hanzeatyckiej zrzeszającej najważniejsze ośrodki handlowe w Europie.
Do 1795 r. Kraków był formalnie stolicą Polski, a do 1611 r. siedzibą władców państwa polskiego. W latach 1596–1795, czyli do III rozbioru Polski, jako stolica Rzeczypospolitej funkcje stołeczne dzielił z Warszawą, która stała się miastem rezydencjalnym króla. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego. Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla.

Cmentarz.
Stary cmentarz żydowski zwany również Cmentarzem Remuh (lub Remu) – najstarszy cmentarz żydowski w Krakowie i jeden z najstarszych w Europie, założony w 1535 (Burchard podaje datę powstania cmentarza jako rok 1551).
Położony jest na Kazimierzu przy synagodze Remuh. Wejście na cmentarz znajduje się obok synagogi przy ulicy Szerokiej 40. Nekropolia ma powierzchnię ok. 0,75 ha.
Cmentarz ogrodzony jest kamiennym murem. Do dziś jest porządkowany i konserwowany. Zachowało się do dnia dzisiejszego około 700 nagrobków, z których najstarszy pochodzi z roku 1552 (zakłada się, że w tym właśnie roku na cmentarzu postawiono pierwsze macewy). W roku 1800 z nakazu władz austriackich, cmentarz został zamknięty. Mimo tego pochówki odbywały się tutaj do połowy XIX wieku. Gmina żydowska na początku XX wieku rozpoczęła restaurowanie cmentarza.
Podczas II wojny cmentarz został poważnie zdewastowany, gdzie powstało wysypisko śmieci. Uratował się jednak nagrobek rabina Isserlesa. W roku 1959 metodą badań archeologicznych odkryto pod powierzchnią gruntu setki ukrytych w ziemi nagrobków, z których 700 ustawiono na nowo na cmentarzu, a fragmenty rozbitych nagrobków wkomponowano w murowane ogrodzenie od strony ulicy Szerokiej na długości 20 metrów. W roku 1988 rozpoczęto porządkowanie i konserwację cmentarza z inicjatywy i na koszt Fundacji Rodziny Nisenbaumów. W soboty i święta żydowskie cmentarz jest zamknięty. 

Na cmentarzu Remuh pochowano wiele znanych osób:

• Mojżesz Isserles (zm. 1572) – krakowski rabin, talmudysta, filozof.
• Miriam Belli (zm. 1617) – siostra rabina Mojżesza Isserlesa.
• Izrael ben Józef – fundator synagogi Remu.
• Izaak Ha-lewi (zm. 1799) – rabin, talmudysta.
• Izaak Jakubowicz (zm. 1653) – fundator synagogi Izaaka.
• Izaak Landau (zm. 1768) – rabin.
• Natan Spira (zm. 1633) – kabalista, rabin, kaznodzieja.
• Mordechaj Saba (zm. 1576) kabalista, kaznodzieja, znawca gramatyki hebrajskiej.
• Joel Sirkes (zm. 1641) – rabin, talmudysta, znawca prawa halachicznego.
• Samuel bar Meszulam (zm. 1552) – nadworny lekarz Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta.
• Jom Tow Heller (zm. 1654) – rabin.
• Eliezer Damask (zm. 1847) – rabin, lekarz i uczony.
• Mordechaj Margaliot (zm. 1617) – rektor krakowskiej jeszywy.
• Eliezer Aszkenazy (zm. 1585) – lekarz.

W 1572 r. na cmentarzu pochowano Mosze syna Izraela Isserlesa, zwanego Remu od pierwszych liter słów Rabi Mosze Isserles. 
Remu był krakowskim rabinem, wybitnym talmudystą oraz autorem komentarzy do kodeksu Szulchan Aruch zebranych w dziele Ha-Mapa, które w dużej mierze ukształtowały obyczajowość aszkenazyjczyków.

Na cmentarzu znajdują się dwa rodzaje nagrobków. Pierwszy z nich to nagrobki tumbowe (zwane również sarkofagowymi), które zwracają uwagę swym czterospadowym, trapezoidalnym kształtem. Zdarzają się także przypominające leżący walec. Drugi rodzaj nagrobków to nagrobki w formie wolno stojących płyt.
Mosze ben Israel Isserles (Remu) uzyskał zgodę od króla Zygmunta Starego na utworzenie szkoły Telmudycznej . Jako pierwszy określił Polskę "rajem dla Żydów" (paradis Judaeorum). Uważany za cudotwórcę, grób jego ogrodzony jest metalowym płotkiem ze skrzynką, do której wrzucane są karteczki z prośbami o łaskę i wstawiennictwo do Boga. Nawet Niemcy podczas II wojny obawiając się jakiejś klątwy nie zniszczyli jego grobu. Na macewie napis głosi, że "od Mojżesza do Mojżesza Isserlesa nie było innego takiego jak Mojżesz." W synagodze wiecznie paląca się lampka oznacza miejsce zajmowane przez Rabbiego .
Archiwalne zdjęcia cmentarza Remuh.
Źródło:
1. Burchard P.; Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce; Warszawa 1990
2. Urban K.; Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966 (wybór materiałów); Kraków 2006
3. https://pl.wikipedia.org
4. http://www.sztetl.org.pl/
5. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu żydowskiego cmentarza Remuh w Krakowie /2016 rok/.

Archiwalne zdjęcia dzięki uprzejmości Archiwum Narodowego w Krakowie.