Wolinia (woj.pomorskie) - cmentarz wiejski
Wieś jest siedzibą sołectwa Wolinia, obejmującego również miejscowość Pękalin.
Wollin (1663r.) jest to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Wola (od Wolimir). Obecna forma nazwy jest realizacją postaci gwarowej (poprzednio Wolinek); nazwa późno poświadczona, być może także przeniesiona z nazwy miasta Wolin (niem. Wollin).
Dobra wolińskie należały do sławnego pomorskiego rodu Puttkamerów. Wieś wzmiankowana w dokumentach już w 1313 roku. W 1457 roku Eryk I podarował lenno wolińskie Albrechtowi Puttkamerowi. Przywilej rycerski potwierdził w 1621 roku książę Bogusław XIV. W rękach rodu Puttkamerów Wolinia pozostawała do 1888 roku. Później przeszła w ręce Filipa von Braunschweiga z Podola Wielkiego i do 1945 roku należała do tej rodziny.
Siedziba rodowa von Puttkamerów: zespół pałacowo-parkowy. Budowę rozpoczęto w XV wieku, w II połowie XVIII wieku przebudowano, nadając mu nową formę, zbliżoną do obecnej. Pałac składa się z budynku głównego i dwu symetrycznych parterowych skrzydeł bocznych zwieńczonych szczytami o rokokowej dekoracji. Niewiele zostało z założonego na wzór francuski ogrodu, jednak i obecna kompozycja godna jest uznania, gdyż znajduje się w nim wiele rzadkich gatunków drzew, m.in. cisy i pomnikowe buki.
Cmentarz.
Cmenatrz wiejski został założony w południowej części miejscowości, wśród ówczesnych łąk. Do dziś można na nim odnaleźć wiele zachowanych kompletnych nagrobków, na których widnieją widoczne inskrypcje. Najwięcej jest ich z lat 30. i 40. XX wieku, a najstarszy odnaleziony nagrobek datowany jest na 1869 rok.
Zaraz przy wejściu na teren cmentarza dostrzec można współczesną aranżację z kamieniem upamiętniającym zmarłych mieszkańców Wolinii. Tekst na kamieniu w języku niemieckim i polskim brzmi:
ZUM GEDENKEN
UNSERER TOTEN
PAMIĘĆ
O NASZYCH ZMARŁYCH
WOLLIN-WOLINIA
2000
Eksplorując teren wolińskiej nekropolii można zauważyć, że na całym jej obszarze w większości występują nagrobki w postaci naturalnych kamiennych głazów ze ściętą płaszczyzną frontową i wyrytej na niej inskrypcją, którą w wielu przypadkach odczytać można bez większych problemów, gdyż co niektóre inskrypcje zachowały się w dobrym stanie do dziś, a inne zostały pociągnięte czarną farbą. Kilka nagrobków ma też znakomicie zachowane czarne płyty inskrypcyjne. Niektóre są w całości, inne posklejane, jednak to nie przeszkadza w odczytaniu inskrypcji:
Hier
schläft in Frieden
Irene
Dieball
geb. Born
* 17. (tu pęknięcie tablicy uniemożliwia odczytanie miesiąca).1905 † 6.6.1933
Siehe, is sterbe, und Gott wird
mit euch Sein
1. Mos, 48,21
Na cmentarzu zachowało się również wiele nagrobków w formie kamiennych krzyży, których inskrypcje też w dużym stopniu można odczytać. I tak na jednym z przewróconych krzyży odczytamy inskrypcję, z której wynika, że pochowany tam został leśny:
Hier ruht
der Revierförster i.R.
Karl Schröder
* 12.11.1867 † 14.3.1937
Przy wejściu na cmentarz po prawej stronie, zachowało się też kilka drewnianych krzyży, na których gdzieniegdzie również można odczytać napisy. W większości są to daty wskazujące na pochówki z roku 1945. Odnaleźliśmy również kilka podstaw pod krzyż żeliwny.
Jako ciekawostkę warto dodać, że mapy z początków XX wieku wskazują, że we wsi znajdował się również kościół z wygrodzonym terenem. Jest bardzo prawdopodbne, że tam właśnie znajdował się też cmentarz przykościelny. Obecnie zagospodarowanie wsi uległo zmianie, tak też zarówno po kościele, jak i cmentarzu nie ma już śladów.
Źródło:
1. Pagel Karl-Heinz; ,,Der Landkreis Stolp In Pommern''; Lübeck 1989
2. Świetlicka Alicja, Wisławska Elżebieta; ,,Słownik Historyczny Miast i Wsi Województwa Słupskiego''; Słupsk 1998
3. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Wolinii /rok 2015/