FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Wrzeście, gm. Wicko (woj. pomorskie)

Wrzeście (niem. Freist) to wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie lęborskim, w
gminie Wicko.
Początkowo wieś nosiła nazwę Wrzeszcz, na co wpłynęło położenie wsi: mieściła się ona na obecnym terenie dwóch wsi Wrześcienko i Wrzeście. Na skutek trudności w wymowie niemieckiej nazwa miejscowości wielokrotnie ulegała zmianom. W jednym z opisów granic z 1377 roku nazwa wsi brzmi Przecz 1402 - Wrzesz potem Vrzetz, 1437 znowu jako Vrsetczs i Vrzest. W roku 1514 mówi się na Wrzeście –Vrest również w 1523 ,1528. 1578 –Frest .W statystyce Bruggemanna z 1784 roku używana jest forma Freist , która utrzymała się do 1945 roku. Pierwsza wzmianka pochodzącą z 1377 roku to określenie tylko i wyłącznie krajobrazu. W roku 1402 w biskupich dokumentach podatkowych wymienia się Wrzeście jako jedną wieś, dopiero w roku 1437 roku zostaje podzielona: jedna część należy do szlachcica, a druga do króla, stąd występujące nazwy ułatwiające odróżnienie tych dwóch miejscowości a mianowicie Konigliech Freist - Wrzeście Królewskie wieś gospodarska z 10 hokami (1 hok = 7 - 10 ha) i Adlig Freist – Wrzeście Szlacheckie majątek ziemski z 3 hokami.

Cmentarz.
Cmentarz ewangelicki należący do Wrześcia znajduje się po drodze do Łeby. Jadąc tą trasą za Charbrowem należy skręcić na prawo i kierować się na Wrzeście. Na nekropolię natrafimy po przejechaniu około 2 km po
lewej stronie drogi. Znajduje się on na obszarze leśnym, ale murek, który niegdyś otaczał ten teren jest dobrze widoczny z drogi, więc nie powinniśmy przeoczyć cmentarza.
Nekropolia we Wrześciu pochodzi z drugiej połowy XIX w. Pierwszą pochowaną tam osobą był lokalny gospodarz Ney, który wkupił się w łaski żandarma Riemera. Ten – aby upamiętnić śmierć gospodarza – posadził niedaleko miejsca jego pochówku dwa dęby. Pieczę nad nekropolią miał sprawować pastor Trowitzsch, jednak mimo tego już w latach 30-tych nekropolia zaczęła być dewastowana i zaniedbywana. Do stanu świetności miejsce wiecznego spoczynku mieszkańców Wrześcia doprowadził ówczesny burmistrz Max Wolf. Wraz ze swoimi współpracownikami zadecydował o wycięciu dębów, ale sprzeciwiła się temu rodzina gospodarza Neya i zagroziła sądem. Ostatecznie dęby pozostały na swoim miejscu i stoją tam po dziś dzień.
Obecnie na cmentarzu zatarty został układ kwater jednak wyraźnie czytelne są granice nekropolii. W centralnym jego punkcie znajduje się
pomnik żołnierzy z Wrześcia poległych w czasie pierwszej wojny światowej. Jego wysokość wynosi 2 metry, a formą swą zbliżony jest do prostokąta o wymiarach 150 x 90 x 30 cm. Wznosi się on na podstawie z kamiennych kostek. Na przodzie kamienia widoczna jest czarna tablica inskrypcyjna, na której widnieją motywy zdobnicze liści jemioły i dębu.
Kilka lat temu monument został odnowiony, a tablica zrekonstruowana
i uzupełniona o brakujące elementy. Pierwotnie pomnik wieńczył
wizerunek Krzyża Żelaznego, który jednak został zniszczony.

Zrekonstruowana inskrypcja:

Im Weltkriege / starben den Heldentod für`s Vaterland / aus des Gemeinde K[öni]gl[ische] Freist:

W czasie Wojny Światowej polegli śmiercią bohaterską za Ojczyznę
pochodzący ze wsi Wrzeście:

Gegen Russland (Przeciwko Rosji)
Gren[adier] Richard Godelmann 8.2.1889 17.8.1914
Landw[ehrmann] Ernst Zeschin 6.9.1882 25.10.1914
Res[ervist] Paul Zur 24.7.1885 12.11.1914
Res[ervist] Max Ney 16.3.1890 18.11.1914
Jäger Ernst Ney 10.4.1893 23.2.1915
Res[ervist] Hermann Paulitz 13.12.1886 7.8.1915

Gegen Frankenreich (Przeciwko Francji)
Gren[adier] Max Klotz 15.9.1897 13.4.1917
Gefr[eiter] Max Wegner 15.11.1886 3.10.1918

In Deutschland (W Niemczech)
Kan[onier] Paul Schmuckal 4.1.1894 30.6.1915
Landst[urmann] Adolf Rieter 13.9.1871 10.11.1917
Kan[onier] Arnold Piotraschke 20.1.1897 28.5.1920

Vermiszt: (Zaginieni)
Landw[ehrmann] Richard Zur 20.6.1883
Landw[ehrmann] Karl Gromoll 7.11.1880

Fürchte dich nicht, ich habe dich erlöset, du bist mein. Jes. 43, 1.

W tłumaczeniu:

Nie lękaj się, bo cię wykupiłem, (...); tyś moim!

Księga Izajasza rozdz. 43 w. 1

Tłumaczenie:

wg Biblii Tysiąclecia

Na terenie cmentarza zachował się pierwotny układ zieleni. Niestety, całość jest w opłakanym stanie. Nagrobki zdewastowane, a teren cmentarza (o zgrozo) przekopany wzdłuż i wszerz. Zwłaszcza pomiędzy dwoma wspomnianymi wcześniej dębami widoczna jest ziejąca dziura, która ewidentnie jest ''dowodem zbrodni'' grasujących nieco wcześniej hien cmentarnych.
Teren cmentarza jest zarośnięty, a spomiędzy zielska wystają kamienne postumenty, które wieńczyły niegdyś płyty pamiątkowe. Widać wiele podstaw pod krzyż, ale tych tu nie znajdziemy. W oczy rzuci nam się około dziesięciu pól nagrobnych, z których tylko jeden zachował się wraz słupkami z lastriko. Niestety bez łańcuszków. Na całym obszarze
nekropolii natrafimy na kamienne ramy po mogiłach. Wiele z nich jest zapadniętych, a teren wokół nich podkopany.

Podczas eksploracji udało odczytać się trzy tablice:

Hermann Seils
der Gastwirt
*
geb. 22 Oktober  gest. am. 3 M (tu nieczytelne) 1911

Zaraz obok pomnika:

Louise Beils
geb. 4. Dez. 1911
gest. 4. Febr. 1912


Trzecia (niestety rozbita i niekopletna płyta):

Hier ruht in Gott
Ferdinand Kökow
der Gastwirt
*(?) 2.5.1895
 †(?) 2.7.193(?)


* der Gastwirt oznacza ''Karczmarz''

Gmina Wicko chciałaby cmentarz wpisać w rejestr zabytków, ale moim
zdaniem wpierw trzeba by się porządnie za niego zabrać, bo widok zarośniętego, zdewastowanego i rozkopanego cmentarza woła o pomstę do nieba... 
  Cmentarz we Wrześciu dawniej
Źródło:
1. A. Świetlicka, E. Wisławska, Słownik historyczny miast i wsi województwa słupskiego; Słupsk 1998
2. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wicko 
3. Karta cmentarza z miejscowości Wrzeście /z ewidencji WUOZ z Delegaturą w Słupsku/
4. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza we Wrześciu /rok 2013/
Konsultacja:
Mariusz Baar
Warcisław Machura