FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Wicko (woj.pomorskie)

Wicko (niem. Vietzig) to wieś w Polsce położona w
województwie pomorskim, w powiecie lęborskim,      w gminie Wicko przy skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 213 z drogą wojewódzką nr 214. Miejscowość jest siedzibą gminy Wicko.
Swoją nazwę wieś wzięła z uwagi na swoje położenie: znajduje się w sąsiedztwie rzeki Łeby, wśród łąk      i bagien. Nazwa – bardzo stara zresztą – wywodzi się z praindoeuropejskiej bazy >>weid<< oznaczającej krętą rzekę – ostatecznie wodę.
Najstarsza wzmianka o Wicku pochodzi z roku 1402. Wieś była wówczas własnością Wejherów. W połowie XVI wieku majątek należał do rodziny Jork, z której wywodzi się marszałek pruski Jorck von Wartenburg. W 1660 roku Wawrzyniec Krzysztof von Somnitz odkupił wieś od swoich szwagrów Gniewomira i Marcina Krokowskich i w rękach tej rodziny pozostawać będzie Wicko do 1945 roku.

Cmentarz.
Cmentarz ewangelicki znajduje się na północny zachód od miejscowości, po wschodniej  stronie drogi w kierunku Łeby. Dojazd do niego jest możliwy dzięki drodze gruntowej.
Powstał on w 1895 roku. Poświęcono go uroczyście 4.11.1895 roku. Było to ostatnie miejsce spoczynku mieszkańców Wicka, Skarszewa, Górek i Poraju. Poświęcono go ,,dla pańskich, jak i wszystkich w gminie''.
Pierwszy pochówek odbył się tuż po poświęceniu cmentarza. Pochowano wówczas 13-letniego syna człowieka, który sprzedał kawałek swojego pola pod cmentarz.
Była to już druga nekropolia w tej miejscowości. Pierwsza została przeniesiona, ponieważ znajdowała się prawdopodobnie na podmokłym,
torfowym terenie. Na cmentarzu tym znajdują się również posadzone        w 1895 roku lipy, tworzące aleję. Na nekropolii postawiono na początku lat 20-tych obelisk, poświęcony żołnierzom z Wicka, którzy polegli w I wojnie światowej.
Pomnik został wykonany z jednego granitowego głazu wspartego
na podstawie z polnych kamieni. Na przedniej płaszczyźnie znajduje się
wgłębienie po zniszczonej tablicy z inskrypcją zawierającej prawdopodobnie również określenie stopnia, dat życia oraz okoliczności śmierci osób upamiętnionych, a która została zniszczona w latach 70-tych XX w. Powyżej również w zagłębieniu uszkodzony wizerunek Krzyża
Żelaznego z wpisanym wizerunkiem korony, literą W oraz datą 1914.
Dzięki archiwalnym zdjęciom i odnalezionym fragmentom tablicy
można częściowo odczytać tekst znajdujący się niegdyś na tablicy:

Für ..ei.. Kriegen und? Deutschlands Ehre /
opferten ihr Helden aus der Dorfgemeinde Vietzig 1914-191[8?]


Gefr[eiter](?) Bruno Henke ...............Ostpreussen
Musk[etier] Paul Zur ......................Russland
..... Paul Pieper ..................
Musk[etier] Paul Skerke1 ..................Ostpreussen
..... Wilhelm Schalk ...........
Musk[etier] Otto Dräger .................
Musk[etier] Hermann Rettke .......+....16 Russland
Musk[etier] Albert Pieper .......... +8.......... Rumänien
....... Otto Seils *27.5.93 +5.4.18 Frankreich
Unt[ero]ff[i]z[ier] Erich Schneider *5.9.97 +11.4.18
Musk[etier] Paul Fett *1.3.93 +11.4.18
Unt[ero]ff[i]z[ier] Paul Bogda *3.4.95 +1.8.18
Musk[etier] Hermann Bliss *24.9.99 +25.8.18
Serg[eant] Hermann Ratske *28.7.90 +28.10.18 Lothringen
Serg[eant] Eduard Schalk *26.5.80 +2.11.18 Frankreich
Musk[etier] Wilhelm Neitzel *30.1.90 +9.6.18 D[eu]t[sch] Eylau2


Ehre Ihrem Andenken



Co ciekawe, w książce „Heimatkalender für den Kreis Lauenburg/Pommern" zostały dodatkowo wymienione nazwiska, które nie znajdowały się na pomniku.

Wracając jednak do cmentarza, zostali na nim pochowani także niemieccy żołnierze, którzy walczyli z Rosjanami w 1945 roku. Oprócz tego są groby uchodźców z Prus Wschodnich, którzy uciekali przed Armią Czerwoną. Na
terenie nekropolii zostali pochowani również właściciele karczmy w Wicku oraz syn sekretarza poczty z Potęgowa.
Archiwalne materiały mówią również o tym, że pod krzakami pochowano zwęglone ciała dziewięciu osób z trzech gospodarstw, które spalili Rosjanie w marcu 1945 roku w Wicku.

Trzeba przyznać, że cmentarz obecnie znajduje się w całkiem dobrym stanie. Teren jest ogrodzony płotem, trawa oraz krzaki nie utrudniają
eksploracji i niemalże do wszystkich mogił jest swobodny dostęp. Po prawej stronie znajdują się mogiły dziecięce, po lewej zaś groby osób dorosłych.
To, co szczególnie przykuwa uwagę to fakt, że praktycznie na każdym grobie zachowała się w całości płyta nagrobna z inskrypcją, którą bez
trudu można odczytać. Tych niekompletnych jest tu naprawdę bardzo niewiele. Wzrok skupiają dwa odnowione (pomalowane) krzyże żeliwne, z których jeden – niejakiego Hermanna Schlottaga – zawiera widoczną sygnaturę lęborskiego przedsiębiorcy pogrzebowego – Fritza Caspera.
Natrafimy na znaczną ilość postumentów w kształcie pnia dębu oraz kilka pól nagrobnych. Naszej uwadze nie umkną również fragmenty postumentów po żeliwnych krzyżach oraz betonowe ramy po nagrobkach.
Prawdą jednak jest, że ewangelicka nekropolia w Wicku zaczęła
być dewastowana zaraz po wojnie. Nagrobków było dużo więcej, bo powyżej stu. Jednak wiele z nich zostało skradzionych. Podobnie miała się rzecz z żeliwnymi krzyżami i ogrodzeniami, które skradziono i sprzedano na złom.
W miarę dobry stan zachowanych obecnie pomników i tabliczek
można zawdzięczać temu, że cmentarz przykrywała sterta śmieci i ziemi, dzięki czemu nie został doszczętnie ograbiony i zdewastowany.

Nazwiska z nagrobków znajdujących się na terenie cmentarza
ewangelickiego w Wicku (stan z kwietnia 2014 roku):


1. Gertrud Bliss (*2.10.1923 †29.4.1927)
2. Elfriede Bliss (*25.9.1927 †9.5.1928)
3. Lieselotte Boldt (*1.8.1926 †3.2.1927)
4. Hans Gnadt (*20.5.1936 †26.6.1936)
5. Heinrich Schaufan ? (*10.9.1867 †25.3.1911)
6. Karl Riskowske (*10.1.1899 †24.6.1929)
7. Hermann Schlottag (*14.11.1882 †14.5.1927)
8. Emma Rathske (*18.11.1895 †10.2.1937)
9. Erich Kleidon (*13.11.1905 † 31.4.1940)
10. Ernestine Schulz, geb. Bock (*2.1.1847 †13.3.1925)
11. Karl Schulz (*13.1.1846 †29.7.1935)
12. Hermann Topel (*4.4.1890 †3.8.1922)
13. Heinrich Kossel (*20.6.1853 †8.3.1930)
14. Karl Schulz (*9.1.1863 †5.1.1939)
15. Adeline, geb. Below (*7.4.1865 †22.10.1935)
16. Max Weilz (*13.1.1888 †3.4.1906)
17. Berta Pelz, geb. Neitzel (*17.6.1887 †13.4.1917)
18. Wilhelm Gabriel (Sohn des Postsekretärs in Pottangow)
19. Karl Dzur (*22.5.1844 †22.2.1907)
20. Seine Frau Karoline, geb. Schulz (*3.11.1857 †16.11.1930)
21. Heinrich Simon (*9.9.1845 †31.3.1912)
22. Und Frau Amalie, geb. Knack (*17.11.1847 †21.2.1917)
23. Emma Goltz (*13.2.1886 †30.3.1905)
24. Theodor Rottwin (*20.5.1860 †28.4.1904)
25. Minna Dzur, geb. Rathske (*12.12.1887 †2.11.1923)
26. Adeline Tomschin, geb. Rimuth (*10.9.1880 † 15.11.1909)

Grobów na cmentarzu jest dużo więcej, ale te powyżej udało nam się odczytać stuprocentowo. 
Granice cmentarza są czytelne.
PS. Dnia 11 marca 2015 roku nieznani sprawcy zdewastowali teren ewangelickiego cmentarza w Wicku. Artykuł o tym akcie wandalizmu można przeczytać TUTAJ.
Cmentarz w Wicku dawniej
Źródło:
1. Barański Andrzej; Historia Wicka
2. Krużycki Witold; Ewangelickie cmentarze Gminy Wicko
3. Na podstawie zebranych materiałów sporządzonych podczas oględzin terenu ewangelickiego cmentarza w Wicku /rok 2014/
Konsultacja:
Mariusz Baar
Warcisław Machura