Do niezwykłego odkrycia doszło w styczniu 2011 podczas prac ociepleniowych Szkoły Podstawowej nr 4 w Lęborku. Pracownicy, którzy remontowali budynek odnaleźli w murach szkoły płyty nagrobne pochodzące z żydowskiego cmentarza. Znalazły się tam one najprawdopodobniej 60 lat temu. Na odkrytych kamieniach można było odczytać jeszcze hebrajskie napisy.

Kiedy robotnicy zdjęli stare granitowe płyty, jakimi były obłożone ściany, ich oczom ukazały się napisy nagrobne w języku niemieckim oraz hebrajskim. Napisy były na tyle wyraźne, że na jednej z płyt odczytano nawet imię i nazwisko zmarłego:


Zachariasz Frącek z Lęborskiego Bractwa Historycznego przypuszcza,
iż odnalezione elementy nagrobne pochodzą z dawnego cmentarza żydowskiego, który znajdował się w pobliżu ulicy Krzywoustego. W latach 40. i 50. tzw. gruz pocmentarny był wykorzystywany do wielu prac budowlanych, w tym także do budowy szkoły i sali gimnastycznej. Zachariasz Frącek przyznaje, że inny kirkut istniał także na terenie obecnego Parku Chrobrego, ale ten został zlikwidowany jeszcze w XIX wieku, więc mało prawdopodobne, aby fragmenty macew pochodziły z tego cmentarza.

– Jeśli chodzi o wmurowanie elementów płyt nagrobnych w ścianę szkoły, to jestem daleki od podejrzewania, że był to przejaw antysemityzmu. Należy brać pod uwagę, że w latach 50., kiedy szkołę budowano – brakowało materiałów budowlanych, dlatego też wykorzystywano wówczas wszystko, co ,,było pod ręką''. Zapewne i w tej sytuacji właśnie tak było. - twierdzi członek LBH.

Burmistrz Lęborka, Witold Namyślak, który zainteresował się znaleziskiem zadeklarował, że odnalezione płyty wrócą na miejsce dawnego
cmentarza przy ulicy Krzywoustego. Burmistrz stwierdził, że w zależności od ilości płyt, zostaną one złożone wokół obelisku przy ulicy Krzywoustego.
Niestety na deklaracjach się skończyło, ponieważ dziś obejrzeć można jedynie kamień pamiątkowy z inskrypcją upamiętniającą istniejący
tam niegdyś cmentarz, zaś po odnalezionych macewach nie ma śladu
(najprawdopodobniej trafiły do lęborskiego muzeum).
Tekst pamiątkowy:


Lęborscy pasjonaci historii zainteresowali się natomiast osobą Hermanna Sachsa i oznajmili, że w planach mają poznać jego losy.

Dawna nekropolia przy dzisiejszej ulicy Krzywoustego funkcjonowała
do Kryształowej Nocy (z 9 na 10 listopada 1938 roku), kiedy to została
zdewastowana przez faszystów. Wiadomo, że miejsce otoczone było murem i znajdował się na nim dom przedpogrzebowy oraz domek dla stróża.

źródło:
Agnieszka Kijewska (zbiory prywatne)