FotoExploracje  Lębork dokumentacja fotograficzna opuszczonych miejsc i cmentarzy

Lębork (woj.pomorskie) - nieistniejący kirkut żydowski [róg ul. Krzywoustego i Abrahama - dawniej Hindenburgstrasse i Sophieweg]

Lębork posiadał dwa żydowskie cmentarze. Pierwszy z nich powstał najprawdopodobniej jeszcze w XVIII wieku, kiedy to na ziemie lęborskie zaczęli przybywać pierwsi Żydzi. Ulokowany był w dzisiejszym Parku Chrobrego (więcej informacji TUTAJ). Przestał on funkcjonować jeszcze w XIX wieku. Wtedy to Żydzi zamieszkujący Lębork byli chowani w najróżniejszych miejscach (do dziś niewiadomych).
W 1912 roku podjęto decyzję o budowie nowego kirkutu przy dzisiejszej ul. Krzywoustego i Abrahama. Rok później stał już tam dom pogrzebowy (w którego skład wchodził budynek z kaplicą cmentarną oraz pomieszczeniem dla stróża), a sam cmentarz funkcjonował w całej okazałości.

Z informacji, jakie udało nam się odnaleźć wynika, że powierzchnia cmentarza wynosiła około 0,47 ha. Całość obmurowana była niskim murkiem. Na terenie tej niewielkiej nekropolii znajdowało się około stu kwater grobowych.

,,Pośrodku cmentarza znajdowała się aleja i rosły duże buki (?), a nagrobki znajdowały się po bokach tej alejki.''
- tak wspomina kirkut (już zdewastowany) jedna z dawnych mieszkanek Lęborka.

Kiedy w latach 30. XX wieku do władzy doszli naziści, rozpoczął się plan eksterminacji ludności żydowskiej. Z 9 na 10 listopada 1938 roku podczas tzw. Nocy Kryształowej (Kristallnacht), NSDAP oraz SA spaliły dom pogrzebowy na żydowskim cmentarzu oraz zdewastowały nagrobki (wówczas spłonęła również lęborska synagoga przy dzisiejszej ulicy Derdowskiego).

Po II wojnie światowej zupełny brak zainteresowania kirkutem ze strony władz miasta spowodował, że popadł on w kompletną ruinę, a w latach 60. XX wieku pozostałości nagrobków na polecenie miejscowych władz zostały usunięte. Wykorzystano je wówczas, jako tzw. gruz pocmentarny do budowy wielu obiektów w Lęborku, jak np. do wykonania schodów i krawężników przy stadionie przy ul. Sportowej. Elementy żydowskich nagrobków pochodzących z cmentarza przy ul. Krzywoustego wykorzystano do budowy Szkoły Podstawowej nr 4 przy Al. Wolności. (więcej informacji TUTAJ).

Kiedy w latach 90. XX wieku teren sprzedano koncernowi Statoil, wywołało to oburzenie wśród społeczności żydowskiej. Oliwy do ognia dodał fakt, że podczas budowy stacji natrafiono na szczątki ludzkie. Wtedy to Gmina Żydowska w Gdańsku wymogła na władzach miasta, aby postawić w tym miejscu pamiątkowy obelisk.
Na tym miejscu stanął głaz z napisem:

"Żyli na tej ziemi, odeszli do
wieczności, by pamięć pozostała...
Żydom Lęborka
w miejscu ich spoczynku.
Społeczeństwo Lęborka,
Gmina Żydowska"

Kiedy w 2011 roku podczas prac ociepleniowych Szkoły Podstawowej nr 4 pracownicy odnaleźli płyty nagrobne z hebrajskimi napisami, wówczas burmistrz Lęborka - Witold Namyślak zadeklarował, że płyty ponownie znajdą się na terenie kirkutu przy pamiątkowym obelisku.
No cóż, po dziś dzień ich tam nie widać...
Elementy nagrobków pochodzących z żydowskiego cmentarza przy ul. Krzywoustego i Abrahama odnalezione w murach SP4.
Źródło:
K. Bielawski
materiały własne//Agnieszka Kijewska